توهم رویت هلال چیست؟ – سوشال مگ
ذوالفقار دانشی- گاه شماری قمری که به تقویم قمری هم معروف است، بر اساس حرکت ظاهری ماه در آسمان زمین تدوین شده است. تقویم قمری از دیرباز به عنوان گاه شماری محلی مورداستفاده قرار می گرفت، زیرا وضعیت نخستین هلال قابل مشاهده به موقعیت جغرافیایی ناظر روی زمین بستگی دارد و هیچ دو نقطه ای را نمی توان روی زمین پیدا کرد که همیشه وضعیت یکسانی ازنظر رویت پذیری هلال داشته باشند. آغاز ماه قمری هم ملاک ساده ای دارد: اگر نخستین هلال باریک ماه پس از غروب آفتاب دیده شود، فردا اولین روز از ماه قمری جدید است. البته در سال های اخیر، برخی کشورهای اسلامی معیارهایی متفاوت از رویت هلال با چسم غیرمسلح را برای آغاز ماه قمری تعریف کرده اند و به همین دلیل، اختلاف هایی به جز موقعیت جغرافیایی نیز در آغاز ماه های قمری تاثیر می گذارد.
به گزارش سوشال مگ، در دین اسلام نیز برخی اعمال و احکام بر اساس تقویم قمری بنا شده است؛ اما تعریف تقویم قمری در شرع با تعریف نجومی آن تفاوت دارد و این «تقویم قمری شرعی» نیز همانند اوقات شرعی، بر اساس ملاک هایی تنظیم می شود که مراجع تقلید تعیین می کنند. در کشور ما مرکز تقویم موسسه ژیوفیزیک دانشگاه تهران مسوولیت استخراج تقویم هجری قمری و اوقات شرعی را بر عهده دارد و این کار را بر اساس نظرات فقهی رهبر انقلاب، انجام می دهد.
اشتباه در استهلال
قرن ها است که در برخی ماه های قمری خاص مانند شعبان و رمضان، عموم مردم در آخرین غروب روز 28ام یا 29ام ماه قمری به استهلال می پردازند. آن ها پس از غروب آفتاب، افق غربی را به امید یافتن هلال باریک ماه نو جست وجو می کنند. بعضی وقت ها هلال ماه آن قدرها باریک نیست و به سادگی دیده می شود؛ اما در مورد هلال های جوان و بحرانی که حدود 16 ساعت یا کمتر از عمرشان می گذرد، (عمر هلال به زمانی گفته می شود که از مقارنه ماه و خورشید می گذرد. مقارنه زمانی است که فاصله مرکز ماه و مرکز خورشید از یکدیگر به حداقل یا صفر می رسد) اوضاع به این سادگی نیست. برخی از این هلال ها به قدری نازکند که با چشم غیرمسلح قابل تشخیص نیستند و فقط به کمک ابزار اپتیکی (دوربین دوچشمی یا تلسکوپ) می توان آن ها را دید. در چنین شرایطی، اشتباه هایی در استهلال اتفاق می افتد که هرازگاهی به اعلام اشتباه آغاز ماه قمری در برخی کشورهای اسلامی منجر می شود.
تجربه رصدگران نشان داده است که خیلی از مردم ممکن است ابرهای نازک، رد هواپیما یا پدیده طبیعی دیگری را با هلال ماه اشتباه بگیرند. بعضی وقت ها مژه ای جلوی چشم فرد قرار می گیرد و او به اشتباه، آن را به هلال تعبیر می کند. کارشناسان خبره ای که در ستاد استهلال دفتر رهبری مستقر هستند، گزارش های فراوانی از این نوع دریافت کرده اند که اشتباه بودن آن ها با پرس وجو در مورد وضعیت هلال، اوضاع جوی و مقایسه با تجربیات نجومی آشکار شده است.
توهم رویت
اما نوع دیگری از اشتباه وجود دارد که منجمان به آن «توهم رویت» می گویند و این، زمانی رخ می دهد که ماه در آسمان نیست ولی فرد تصور می کند که هلال ماه را می بیند. در یکی از معروف ترین آزمایش ها، یکی از رکوردداران رویت هلال چند نفر از افراد مدعی را در شب نیمه ماه قمری، به استهلال برد؛ آن ها ادعا کردند هلال را در افق غربی می بینند؛ بعد که به سمت مخالف برگشتند و طلوع ماه بدر را در افق شرقی دیدند، متوجه شدند که دچار «توهم رویت» شده اند.
توهم رویت، خطایی است که به ویژگی های ذهن انسان برمی گردد، بدین شکل که ذهن بعضی وقت ها که انتظار دیدن چیزی را داریم، تصویری از آن را مجسم می کند. این خطای شناختی فقط منحصر به استهلال نیست و می تواند برای همه، حتی رصدگران باتجربه هم پیش بیاید.
رصدگران وقتی تصور می کنند هلال را می بینند، چند کار انجام می دهند تا از واقعی بودن آن مطمین شوند؛ مثلاً چند بار چشمان خود را باز و بسته می کنند، اگر هلال ناپدید شد، به احتمال زیاد توهم بوده است. در روشی دیگر، موقعیت هلال را در آسمان با عارضه ای روی افق نشان می کنند و دوباره جایی را که هلال در آن دیده شده بود، هدف می گیرند. اگر هلال دوباره دیده شد، به احتمال زیاد واقعی است؛ یا از دیگر همراهان خود می خواهند که تصویر را ببینند و مطمین شوند که هلال، واقعی است.
تجربه نشان داده که توهم رویت تقریباً برای 15 درصد از افرادی که به استهلال اقدام می کنند، پیش می آید؛ به همین دلیل است که کارشناسان ستاد استهلال که رصدگران باتجربه نیز در جمعشان حضور دارند، پرسش های سخت گیرانه فراوانی را از گزارش دهندگان مطرح می کنند تا هر نوع اشتباه احتمالی در رویت هلال را آشکار کنند.
نکته ای در مورد ماه های 29 یا 30 روزه
منجمان قرن ها است که طول دقیق ماه قمری را 29٫53 شبانه روز اندازه گرفته اند و آن را دوره هلالی ماه نامیده اند. طبق تعریف، دوره هلالی عبارت است از فاصله زمانی بین دو هلال یکسان ماه (مثلاً ماه نو، ماه تربیع یا ماه کامل)؛ اما دوره هلالی، عدد صحیحی نیست و نمی توان از آن برای تقویم های سالانه و فعالیت های روزمره استفاده کرد؛ به همین جهت ماه های قمری یا 29 روزه خواهند بود یا 30 روزه.
ازآنجایی که میانگین طول ماه های قمری اندکی بیش از 29٫5 روز طول می کشد، پس تعداد ماه های 30 روزه هم کمی بیشتر از ماه های 29 روزه است. محاسبات نشان می دهد که حداکثر 4 ماه متوالی می توانند 30 روزه یا حداکثر 3 ماه متوالی می توانند 29 روزه باشند. بدیهی است که هیچ ماه قمری ازنظر نجومی، تفاوت خاصی با ماه دیگر ندارد.
5454
آیا شما به دنبال کسب اطلاعات بیشتر در مورد "توهم رویت هلال چیست؟ – سوشال مگ" هستید؟ با کلیک بر روی پزشکی، آیا به دنبال موضوعات مشابهی هستید؟ برای کشف محتواهای بیشتر، از منوی جستجو استفاده کنید. همچنین، ممکن است در این دسته بندی، سریال ها، فیلم ها، کتاب ها و مقالات مفیدی نیز برای شما قرار داشته باشند. بنابراین، همین حالا برای کشف دنیای جذاب و گسترده ی محتواهای مرتبط با "توهم رویت هلال چیست؟ – سوشال مگ"، کلیک کنید.