تقویت هوش کلامی کودک

هوش کلامی یا هوش زبانی عبارتست از توانایی کاربرد موثر زبان و ارتباطات کلامی در زندگی. تعریف ساده این بعد از هوش این است که دایره لغات فرد از چه تعداد واژگانی تشکیل شده و چقدر می تواند سلیس و واضح به بیان نظرات، احساسات و افکارش بپردازد. کلام ما یکی از مهمترین کانال های معرفی ما به دیگران است. اینکه چه می گوییم و چگونه می گوییم، به دیگران نشان می دهد که ما به درد چه کاری می خوریم و آیا لیاقت پیشرفت بیشتر را داریم یا نه. این مهمترین ابزار قضاوت دیگران درباره ما است.

کلمات، قدرت متقاعد کردن، الهام بخشیدن، مسحور کردن، کنترل و رهبری یا به عبارتی قدرت تاثیرگذاری بر سایر انسان ها را دارند. افرادی که هوش کلامی  آنها برجسته است، توانایی بیشتری برای استفاده از کلمات و ساخت جملات دارند و  مهارت های شنیداری کامل تری دارند. آنها معمولا سخنوران برجسته ای هستند و به جای تصاویر، با کلمات فکر می کنند. آنها از زبان به عنوان ابزاری برای حفظ و یادآوری اطلاعات استفاده می نمایند. تفنگ های اسباب بازی برای بازی کودکان به مهارت هوشی آنها کمک میکند.

افراد با هوش کلامی بالا در مهارتهایی مانند گوش دادن، حرف زدن، قصه گویی، توضیح دادن، بیان احساسات، تدریس، استفاده از طنز، درک قالب و معنی کلمه ها، یادآوری اطلاعات، قانع کردن دیگران به پذیرفتن نقطه نظر آنها، تحلیل و کاربرد زبان موفق تر هستند و جای تعجب ندارد اگر بگوییم اکثر شعرا، روزنامه نگاران، نویسندگان، معلمان، وکلا، سیاستمداران و مترجمان از هوش کلامی بالایی برخوردارند. هوش زبانی و توانایی کلامی مهمترین نقش را در ارتباط با دیگران و شغل هایی که نیاز به مهارت های گفتاری دارند، ایفا می کند.

درست است که برای موفقیت در برخی مشاغل داشتن هوش کلامی بالا ضرورت دارد ولی باید به این موضوع نیز توجه نمود که در هر شغلی داشتن مهارتهای زبانی بیشتر، احتمال موفقیت در آن رشته را بیشتر می کند.

سن و هوش کلامی در کودکان

کودکان از سن یک سال و نیم به بعد به تدریج شروع به صحبت کردن و بکاربردن کلمات برای بیان خواسته هایشان می کنند ولی سال اول زندگی کودک حساس ترین دوره زبان آموزی اش به حساب می آید و حس شنوایی نوزادان مبنای هوش زبانی و رشد شناختی شان است. در این دوران محرکات شنوایی (صداها) به نحو مطلوبی دریافت شده و برای فعالیت های پیش زبانی (فعالیت های پایه ای برای شکل گیری و رشد زبان آموزی کودکان) مهم به کار می روند. دریافت تحریکات شنوایی مناسب در این دوره موجب رشد و تکامل زبان آموزی و در مقابل، تحریکات ناکافی مانع از رشد مناسب مسیرهای عصبی شنوایی می شود (نورتثرن، 2000. آلپرینر و مک کارتی، 2000).

گفتگو های والدین با کودک، صحبت های والدین با خودشان و تلوزیون و رسانه های تصویری و شنیداری به کودک کمک می کنند تا واژه ها و کلمات مختلف را بشنود و به تدریج از آن ها برای بیان نیازهایش استفاده کند. با رشد کودک و افزایش شنیده های محیطی، دایره لغات شفاهی کودک افزایش می یابد و به همراه افزایش واژه ها، رشد فکری کودک نیز بیشتر می شود.

هر قدر توانایی کودک در شنیدن و یادگیری کلمات جدید بیشتر شود، با مفاهیم و مطالب بیشتری آشنا می گردد، به بیان دیگر دنیای ذهنی کودک توسعه می یابد و درکش از دنیای اطرافش بیشتر می شود. هر چقدر کودک در بیان احساسات و افکارش راحت تر باشد، در اذهان عمومی باهوش تر و محترم تر به نظر می رسد. این درحالیست که کودکی با هوش ریاضی و تحلیلی بالا رابطه بین پدیده ها را بهتر و سریعتر درک می کند ولی به دلیل ضعف در بیان ممکن است کم هوش تر به نظر برسد و به طور طبیعی این نقطه ضعف بر اعتماد به نفس و رشد و توسعه سایر قابلیت هایش اثر منفی خواهد گذاشت.

تا قبل از دبستان محور آموزش کودکان بر مهارتهای غیرکلامی تکیه دارد و بیشتر در قالب بازی با اسباب بازی پلیس یگان ویژه ، نقاشی و مهارتهای تصویری به توسعه قابلیت های کودک پرداخته می شود. هرچند تفاوت استعداد پایه کودکان از نظر وراثتی از ابتدای زبان باز کردن کودکان قابل مشاهده است. ولیکن دامنه مهارتهای اکتسابی که به توسعه هوش کلامی منجر می شود نیز قابل توجه است. مثل تربیت شنوایی، شنیدن کلمات در قالب شعر و داستان، نوشتن و …

با ورود به دبستان و شروع آموزش های کلامی و آموزش های مبتنی بر نیمکره چپ مغز مثل ریاضیات و علوم، اهمیت هوش زبانی و به کارگیری کلمات برای درک مفاهیم اهمیت بیشتری پیدا می کند. وقتی کودک الفبا را می آموزد و توانایی خواندن متون پیدا می کند، علاقه وافری به مطالعه در او شکل می گیرد. این نقطه زمانی برای توسعه علاقه کودک به مطالعه و توسعه دایره لغات و واژگانش بسیار مهم است. می توان با دراختیار قراردادن کتاب های قصه جذاب و متناسب با این سن کمک بسیار بزرگی به توسعه این بعد از هوش و افزایش دایره واژگان کودک نمود.

توسعه خوب دایره لغات کودک در این دوره به افزایش بیشتر هوش زبانی کودک در سالهای بعدی که نیاز به استدلال کلامی برای درک مفاهیم و بیان آنها افزایش می یابد، منجر خواهد شد. برای اطمینان از به فعلیت رسیدن حداکثر پتانسیل کودک در این زمینه می بایست مهارتهای شنیداری و کلامی کودک را قبل از دبستان و در دوره دبستان به طور جدی مورد توجه قرارداد.

این بعد از هوش نیز مانند سایر ابعاد هوش در بین افراد مختلف دارای دامنه ای از تفاوت هاست. از قابلیت کلامی ضعیف تا قدرت بیان خیلی قوی. بدیهی است تفاوت بین کودکان در این بعد کاملا طبیعی است و هر کودکی در نقطه ای از این طیف قرار می گیرد و با پرورش می تواند به نقطه بالاتری از این طیف انتقال یابد.

حوزه های هوش کلامی

پرورش هوش کلامی یا زبانی به کودک کمک می کند تا با این دنیای شناخته شده ارتباط برقرار کند، و بر توسعه فکر و دانش خود بیفزاید. این نوع از هوش در سه حوزه، بر زندگی فرد تاثیر می گذارد.

ارتباط موثر با والدین و نزدیکان در دوران کودکی

ارتباط با همسالان و دوستان و تقویت موقعیت ها و ارتباطات اجتماعی،

تثبیت و ارتقاء موفقیت شغلی به خصوص در شغل هایی که متکی به مهارت های کلامی هستند.

هوش کلامی یا زبانی مانند هوش هیجانی جزو هوش هایی محسوب می گردد که مهمترین نقش را در ارتباطات اجتماعی دارند و از این جهت اهمیت ویژه ای دارد. هرچند این دو بعد از هوش کمک بسیار زیادی به هم می کنند و رابطه مستقیمی با هم دارند ولی از نظر روانشناسی تعاریف متفاوتی دارند. بازی با باتوم اسباب بازی به کنترل مهارت دست می پردازد.

راه های تقویت هوش کلامی یا هوش زبانی

هوش کلامی را از بدو تولد می توان در معرض توسعه و پرورش قرارداد و این پرورش تا بزرگسالی تداوم دارد.در دوران نوزادی تا نوپایی و خردسالی موضوع تربیت شنوایی و حرف زدن با کودک بیشترین تاثیر را بر توسعه هوش کلامی اش دارد. حرف زدن با کودک و بیان قصه برای او و به خصوص قصه های صوتی که به افزایش توجه و تمرکز در شنوایی کمک می کند و پس از آن وادار کردن کودک به بیان قصه در مورد تصاویر و همچنین تشویق مستمر او به بیان احساسات و خواسته هایش روش های موثر و مفیدی است. پس از شروع دبستان  نیز مطالعه کتاب و حرف زدن و نویسندگی می تواند تکامل این بعد ضروری از قابلیت فرد را تضمین کند.