برگزاری جشن ایوان کوپالا به شیوه اوکراینی

جشن ایوان کوپالا، یکی از کهن ترین و اسرارآمیزترین جشن های اسلاو است که ریشه های عمیقی در فرهنگ و هویت اوکراین دارد و برگزاری آن در این سرزمین، با شور و آداب خاصی همراه است که آن را از سایر مناطق متمایز می کند. در اوکراین، ایوان کوپالا فراتر از یک جشن صرف است؛ پیوندی عمیق با طبیعت، تاریخ و روح نیاکان را در خود جای داده و هر سال، میلیون ها نفر را گرد هم می آورد تا جادوی انقلاب تابستانی را تجربه کنند.

ایوان کوپالا چیست؟ سفری به ریشه های باستانی و پیوند با طبیعت

جشن ایوان کوپالا، که به آن شب کوپالا نیز می گویند، یکی از مهم ترین و محبوب ترین تعطیلات در میان مردم اسلاو، به ویژه اوکراینی هاست. این جشن ریشه هایی کهن در آیین های پاگانی (غیرمسیحی) دارد که خدای خورشید، باروری، آب و گیاهان را می پرستیدند و با فرا رسیدن انقلاب تابستانی، بلندترین روز و کوتاه ترین شب سال، به اوج خود می رسید. در گذر زمان و با ورود مسیحیت به این سرزمین ها، این جشن با میلاد یحیی تعمیددهنده (سنت جان باپتیست) آمیخته شد و نام «ایوان کوپالا» را به خود گرفت؛ ایوان به معنای یوحنا و کوپالا برگرفته از کلمه اسلاوی «کوپاتی» به معنی غسل تعمید و آب تنی است. اگرچه تاریخ دقیق برگزاری آن بر اساس تقویم سنتی ژوئن ۲۴ و بر اساس تقویم جدید جولای ۷ است، اما روح اصلی جشن که حول محور تطهیر، باروری، عشق و ارتباط با طبیعت می چرخد، همچنان پابرجا مانده است. مردم بر این باورند که در این شب، مرز میان دنیای مادی و معنوی محو می شود و نیروهای طبیعت به اوج قدرت خود می رسند.

ایوان کوپالا در اوکراین: جشن روح و سرزمین

ایوان کوپالا برای اوکراینی ها نه تنها یک جشن، بلکه بازتابی از هویت عمیق آن ها و پیوند ناگسستنی شان با سرزمین مادری و فولکلور غنی شان است. این جشن در اوکراین به شکلی خاص و با روحیه ای بی نظیر برگزار می شود که آن را از سایر کشورها متمایز می کند. مردم اوکراین، از شهرهای بزرگ گرفته تا دورافتاده ترین روستاها، در این شب به دل طبیعت می روند؛ به کنار رودخانه ها، دریاچه ها و جنگل ها، جایی که اجدادشان نیز صدها سال پیش همین آیین ها را برگزار می کردند. رودخانه هایی مانند دنیپر و جزایر مقدسی چون خورتیتسا، به قلب تپنده جشن های ایوان کوپالا در اوکراین تبدیل می شوند. در این سرزمین، ایوان کوپالا نه تنها بهانه ای برای شادی و تفریح است، بلکه فرصتی برای reconnect شدن با ریشه ها، زنده نگه داشتن افسانه های قدیمی و انتقال ارزش های فرهنگی به نسل های بعدی. در اوکراین مدرن، این جشن به یک رویداد فرهنگی و گردشگری تبدیل شده، اما هسته اصلی آن که ارتباط با طبیعت و احترام به سنت هاست، همچنان دست نخورده باقی مانده است.

آمادگی برای شب کوپالا: آیین های دل انگیز پیش از جشن

پیش از فرا رسیدن شب جادویی ایوان کوپالا، مردم اوکراین با انجام آیین هایی خاص، خود را برای این جشن آماده می کنند. این آیین ها، هر یک نمادی عمیق دارند و به گونه ای مقدمه ای برای ورود به دنیای سحرآمیز این شب محسوب می شوند.

ساخت مورانا و کوپالو: نمادهای زندگی و مرگ

یکی از مهم ترین بخش های آمادگی برای جشن در اوکراین، ساخت مجسمه هایی از کاه و شاخ و برگ به نام مورانا و کوپالو است. مورانا نماد الهه مرگ و زمستان است که برای دفع شر و بیماری ساخته می شود، در حالی که کوپالو نماد باروری، زندگی و خورشید است. این مجسمه ها، که گاهی اوقات لباس های سنتی نیز بر تنشان می شود، در مرکز مراسم قرار می گیرند. در طول جشن، مورانا را می سوزانند یا در آب غرق می کنند تا نمادی از پایان زمستان و شر و بدی باشد، در حالی که کوپالو تا پایان مراسم باقی می ماند و جشن را با خود همراه می کند.

بافتن حلقه های گل: پیشگویی سرنوشت با گل های وحشی

در ساعات پیش از غروب آفتاب، دختران جوان اوکراینی به دشت ها و جنگل ها می روند تا گل ها و گیاهان تازه را جمع آوری کنند. آن ها با دستان خود، حلقه های گل زیبایی می بافند که هر یک از این گل ها، معنای خاصی دارد. بابونه، سداب و گل های وحشی دیگر، نه تنها به خاطر زیبایی شان، بلکه به خاطر باورهای مرتبط با عشق، پاکی و باروری مورد استفاده قرار می گیرند. این حلقه ها، که با دقت و ظرافت بافته می شوند، در طول جشن بر سر دختران قرار می گیرند و بخش مهمی از آیین های شب کوپالا را تشکیل می دهند.

جمع آوری گیاهان شفابخش: گنجینه پنهان شب جادو

باور بر این است که در شب ایوان کوپالا، قدرت شفابخش و جادویی گیاهان به اوج خود می رسد. به همین دلیل، بسیاری از مردم، به ویژه زنان مسن تر و کسانی که به طب سنتی آگاه هستند، در ساعات پیش از جشن به جمع آوری گیاهان دارویی می پردازند. سیر، بومادران، بابونه و دیگر گیاهان، نه تنها برای استفاده در درمان بیماری ها، بلکه برای دفع نیروهای شیطانی و جلب خوش شانسی جمع آوری می شوند. این گیاهان را در خانه ها آویزان می کنند یا به کمربند خود می بندند تا از شر بلا در امان باشند.

تزیین درخت مایر: درختی برای آرزوها

در برخی مناطق اوکراین، رسم بر این است که درختی به نام مایر یا کالیتا (به معنای یک کیک گرد و شیرین که در مراسم خاص استفاده می شود) را با گل ها، روبان های رنگارنگ و میوه های تازه تزیین می کنند. این درخت، نمادی از باروری و زندگی است و مردم آرزوهای خود را به شاخه های آن گره می زنند. در طول شب، مردم دور این درخت جمع می شوند، می رقصند و آواز می خوانند و اعتقاد دارند که این آرزوها در طول سال برآورده خواهند شد.

قلب تپنده جشن: آداب و رسوم شب ایوان کوپالا در اوکراین

با فرا رسیدن غروب، شب کوپالا آغاز می شود و اوج مراسم های جادویی و شورانگیز در فضای باز و در کنار طبیعت به جریان می افتد.

آتش کوپالا: رقص شعله ها برای تطهیر و پیوند

روشن کردن آتش های بزرگ، که اغلب با روش سنتی و اصطکاک چوب انجام می شود، یکی از مهم ترین بخش های جشن ایوان کوپالا است. مردم معتقدند این آتش ها دارای قدرت تطهیرکنندگی هستند و می توانند گناهان و بیماری ها را از بین ببرند. اوج این آیین، پرش از روی آتش است. جوانان، به ویژه زوج ها، دست یکدیگر را می گیرند و از روی شعله ها می پرند. اگر دستانشان در طول پرش از هم جدا نشود، باور بر این است که عشقشان پایدار خواهد ماند و به زودی ازدواج خواهند کرد. همچنین، برخی مردم لباس های کهنه یا اشیای خود را در آتش می سوزانند تا بدی ها و بدشانسی ها از زندگی شان دور شود. شعله های آتش، نمادی از قدرت خورشید و نیروی حیات بخش آن در قلب این شب به یادماندنی است.

حلقه های گل روی آب: رمزگشایی از سرنوشت عاشقان

پس از آیین آتش، دختران مجرد اوکراینی حلقه های گلی را که بافته اند، با شمع های روشن بر روی آب رودخانه ها یا دریاچه ها رها می کنند. این آیین، یک روش فال گیری محبوب برای پیش بینی آینده عشقی و ازدواج است. حرکت حلقه ها بر روی آب تفسیرهای مختلفی دارد: اگر حلقه به آرامی شناور بماند و به دور نرود، نشانه ازدواج قریب الوقوع و خوشبختی است؛ اگر غرق شود، ممکن است به معنای یک سال دیگر مجرد ماندن یا حتی جدایی باشد؛ و اگر به ساحل بازگردد، نشانه ای از تنهایی در پیش رو است. پسران جوان نیز گاهی به داخل آب می پرند تا حلقه مورد علاقه خود را بگیرند و این خود فرصتی برای آغاز یک رابطه عاشقانه می شود.

راز گل سرخس: گنجینه نامرئی جنگل های اوکراین

یکی از جذاب ترین افسانه های شب ایوان کوپالا در اوکراین، مربوط به گل سرخس (Paprot Kvitka) است. باور بر این است که این گل جادویی، که در حالت عادی شکوفه نمی دهد، تنها یک بار در سال و آن هم در نیمه شب ایوان کوپالا شکوفه ای آتشین و درخشان می دهد. یافتن این گل بسیار دشوار است، زیرا توسط نیروهای شیطانی محافظت می شود. اما هر کس که موفق به یافتن آن شود، قدرت های ماورایی به دست می آورد: می تواند زبان حیوانات را بفهمد، نامرئی شود، به ثروت های پنهان دست یابد و خوشبختی ابدی را تجربه کند. این جستجو، عنصری ماجراجویانه و رمانتیک به جشن می افزاید و بسیاری از جوانان در این شب به دل جنگل می زنند تا شانس خود را امتحان کنند.

آبتنی در آب های شفابخش: پاکی روح و جسم

پس از غروب خورشید در شب کوپالا، آب ها نیز قدرتی جادویی پیدا می کنند. مردم بر این باورند که آب تنی در رودخانه ها، دریاچه ها یا حتی دوش گرفتن با شبنم صبحگاهی روز بعد، می تواند جسم و روح را از هر گونه ناپاکی و بیماری پاک کند. این آیین نه تنها برای تطهیر، بلکه برای جلب سلامتی و زیبایی انجام می شود. البته، باورهایی نیز در مورد موجودات آبی نظیر روسالکاها (پریان دریایی) وجود دارد که در این شب فعال می شوند، بنابراین مردم باید مراقب باشند و از ورود به مناطق عمیق و خطرناک آب خودداری کنند.

رقص ها، آوازها و بازی های محلی: شادمانی تا سحر

شب ایوان کوپالا، شبی برای بیداری و جشن تا سحر است. گروه های مردم در اطراف آتش های کوپالا یا مجسمه های مورانا و کوپالو جمع می شوند و رقص های دایره ای سنتی به نام «خورودا» را اجرا می کنند. آوازهای فولکلوریک و ملودیک «کوپالسکیه پسنی» با مضامین عشق، باروری، طبیعت و ستایش خورشید، در تمام طول شب طنین انداز می شود. بازی های گروهی مانند قایم باشک، مسابقات کوچک و دیگر سرگرمی ها نیز بخش جدایی ناپذیری از این شب نشینی هستند. فضای پرشور و همبستگی که در این شب شکل می گیرد، تجربه ای فراموش نشدنی را برای هر شرکت کننده رقم می زند.

سفره ایوان کوپالا: طعم های سنتی و برکت زمین

هیچ جشن سنتی بدون غذاهای مخصوص خود کامل نمی شود، و جشن ایوان کوپالا در اوکراین نیز از این قاعده مستثنی نیست. در این شب، سفره های مردم با خوراکی های سنتی و نمادین مزین می شود که هر یک، داستانی از فرهنگ و باورهای اوکراینی را روایت می کند.

• وارنیکی با گیلاس: این پیراشکی های سنتی اوکراینی، که با گیلاس تازه پر شده و با خامه ترش سرو می شوند، یکی از محبوب ترین غذاهای شب کوپالا هستند. گیلاس نماد باروری و فراوانی است.
• حلیم جو (Kasha): نوعی حلیم یا فرنی غلیظ که از غلات مختلف مانند جو یا گندم سیاه تهیه می شود و نمادی از برکت و حاصلخیزی زمین است.
• کواس (Kvass): یک نوشیدنی تخمیری سنتی که از نان چاودار تهیه می شود و طعمی ترش و شیرین دارد. این نوشیدنی خنک کننده و انرژی بخش، در شب های گرم تابستان بسیار دلپذیر است.
• چای های گیاهی: از گیاهانی که در طول روز جمع آوری شده اند، چای های شفابخش دم می کنند و معتقدند که این چای ها در شب کوپالا قدرت درمانی مضاعفی دارند.
• کالیتا (Kalita): نوعی نان گرد و شیرین با سوراخی در وسط که اغلب در جشن های زمستانی تر و مربوط به ازدواج استفاده می شود، اما گاهی در شب کوپالا نیز نقش نمادین ایفا می کند.

این غذاها نه تنها برای سیر کردن شکم، بلکه برای تقویت پیوند با طبیعت و شکرگزاری از برکات زمین تهیه می شوند و جزئی جدایی ناپذیر از تجربه جشن ایوان کوپالا را رقم می زنند.

خرافات و باورهای رایج در ایوان کوپالا اوکراین

شب ایوان کوپالا، شبی است که مرزهای واقعیت و افسانه در هم می آمیزند و باورهای قدیمی و خرافات، نقشی پررنگ ایفا می کنند. مردم اوکراین، با وجود مدرنیته، همچنان به برخی از این باورها اهمیت می دهند و آن ها را در طول جشن رعایت می کنند:

• فعال شدن نیروهای شیطانی: باور بر این است که در این شب، جادوگران، روسالکاها (پریان دریایی) و دیگر موجودات ماورایی فعال می شوند و به دنبال آسیب رساندن به انسان ها هستند. به همین دلیل، یکی از مهم ترین خرافات، نخوابیدن در طول شب است. مردم باید بیدار بمانند و با جشن و پایکوبی، خود را از شر این نیروها محافظت کنند.
• دوری از قرض و وام: توصیه می شود که در شب کوپالا از قرض دادن یا گرفتن پول و وسایل خانه خودداری شود، زیرا باور بر این است که این کار می تواند بدشانسی مالی و حتی مشکلات سلامتی را به همراه داشته باشد.
• حفاظت از حیوانات اهلی: مردم تلاش می کنند تا حیوانات اهلی خود، به ویژه گاوهایی که شیر می دهند، را در این شب از گزند نیروهای شیطانی در امان نگه دارند و از هر گونه ذبح یا آسیب به آن ها خودداری می کنند.
• سیر و دفع بلا: برای دفع جادوگران و نیروهای شیطانی، بسیاری از مردم سیر را به گردن خود آویزان می کنند یا آن را در جیب ها و کمربندهای خود پنهان می کنند. همچنین، شاخه های برخی گیاهان خاص را در ورودی خانه ها قرار می دهند.
• ممنوعیت کار و ازدواج: در این روز، کار کردن و انجام امور جدی ممنوع است و باور بر این است که این اقدامات می توانند به نتایج ناخوشایندی منجر شوند.

این خرافات، بخشی جدایی ناپذیر از جذابیت و اسرارآمیزی جشن ایوان کوپالا را تشکیل می دهند و به آن عمق فرهنگی بیشتری می بخشند.

ایوان کوپالا در اوکراین مدرن: زنده نگه داشتن یک میراث

در اوکراین امروز، جشن ایوان کوپالا با وجود گذشت قرن ها و تغییرات اجتماعی، همچنان زنده و پویاست. اگرچه ممکن است برخی از آیین ها دیگر با همان جدیت و باورهای گذشته انجام نشوند، اما روح جشن و اهمیت آن در حفظ هویت ملی اوکراین، بیش از پیش پررنگ شده است. در روستاها، این جشن غالباً به شیوه سنتی تر و با حضور گسترده جامعه محلی برگزار می شود، در حالی که در شهرهای بزرگ، ایوان کوپالا به یک رویداد فرهنگی و گردشگری تبدیل شده است. فستیوال های بزرگی با اجرای موسیقی فولکلور، بازسازی آیین های باستانی و نمایش های هنری در پارک ها، کنار رودخانه ها و مناطق تاریخی مانند جزیره خورتیتسا برگزار می شوند که هزاران نفر را به خود جذب می کنند. این جشن، فرصتی برای آشنایی نسل های جدید با گذشته خود، تقویت حس تعلق ملی و به اشتراک گذاشتن میراث فرهنگی غنی اوکراین با بازدیدکنندگان از سراسر جهان است. ایوان کوپالا نه تنها یک تعطیلات تابستانی، بلکه نمادی از انعطاف پذیری و پایداری فرهنگ اوکراینی در برابر تغییرات زمان است.

جشن ایوان کوپالا در اوکراین، فراتر از یک سرگرمی ساده است؛ این جشن بیانگر پیوندی عمیق میان مردم و طبیعت، و نمایانگر تعهد آن ها به حفظ سنت های کهن نیاکانشان است. شرکت در این مراسم، فرصتی بی نظیر برای تجربه زنده فرهنگ و تاریخ این سرزمین است.

نتیجه گیری: بازتابی از روح یک ملت

جشن ایوان کوپالا در اوکراین، نمادی درخشان از پیوند عمیق یک ملت با ریشه های باستانی و طبیعت خود است. این جشن باستانی، با تلفیق آیین های پاگانی و عناصر مسیحی، همچنان در قلب اوکراینی ها جای دارد و هر سال، جادوی انقلاب تابستانی را با شعله های آتش، جریان آب و عطر گل های وحشی زنده می کند. از پرش های تطهیرکننده از روی آتش گرفته تا رها کردن حلقه های گل در رودخانه و جستجو برای گل اسرارآمیز سرخس، هر یک از این آداب و رسوم، داستانی از عشق، باروری، پاکی و ارتباط با جهان ماوراء را روایت می کنند.

ایوان کوپالا در اوکراین، نه تنها یک فرصت برای جشن و سرور، بلکه آینه ای است که روح یک ملت را بازتاب می دهد؛ ملتی که به سنت هایش افتخار می کند، آن ها را با شور و هیجان زنده نگه می دارد و به نسل های آینده منتقل می کند. این جشن، دعوتی است برای هر کسی که به دنبال تجربه ای عمیق از فرهنگ و فولکلور است تا در این شب جادویی، خود را غرق در زیبایی های طبیعی و اسرار باستانی اوکراین کند و بخشی از این میراث ماندگار باشد. ایوان کوپالا، بیش از یک جشن، سفری است به قلب سحر و جادوی طبیعت و روح انسان.