لایحه اعتراض به رای دادگاه

لایحه اعتراض به رای دادگاه متنی حقوقی است که توسط فردی که رای دادگاه علیه او صادر شده یا حقوقش از آن متاثر گشته، تهیه و به مرجع قضایی صالح تقدیم می شود تا رای صادره مورد بازبینی قرار گیرد و عدالت قضایی به شکلی شایسته محقق شود. این اقدام حق طبیعی هر شهروندی برای دفاع از حقوق خود در برابر آرای قضایی است.

در نظام حقوقی هر جامعه ای، حق اعتراض به آرای صادره از مراجع قضایی، یکی از اساسی ترین ارکان دادرسی عادلانه و تضمین کننده حقوق افراد به شمار می رود. این حق، فرصتی دوباره به اشخاص می دهد تا در صورت بروز اشتباه، نقص یا عدم انطباق رای با موازین قانونی و شرعی، از خود دفاع کرده و مسیر احقاق حق را هموار سازند. لایحه اعتراض به رای دادگاه، ابزاری مهم و رسمی برای بهره مندی از این حق قانونی است که نقش تعیین کننده ای در روند دادرسی ایفا می کند. تنظیم دقیق و مستدل این لایحه، نیازمند آگاهی کامل از انواع طرق اعتراض، شرایط و مهلت های قانونی و نحوه نگارش اصولی آن است. افرادی که با رای دادگاه مواجه می شوند و به آن اعتراض دارند، اغلب در پیچ و خم های قانونی این مسیر احساس سردرگمی می کنند و نیاز به راهنمایی جامع و کاربردی دارند تا بتوانند با اطمینان خاطر، گام های بعدی را بردارند. وکلای دادگستری، کارآموزان وکالت، دانشجویان حقوق و حتی افراد عادی با این نیاز آشنا هستند.

لایحه اعتراض به رای دادگاه چیست؟ (تعریف و کلیات)

هنگامی که دادگاه، پس از رسیدگی به دعوا، رایی صادر می کند، این رای ممکن است مورد قبول یکی یا هر دو طرف دعوا نباشد. در چنین شرایطی، قانون گذار راه هایی را برای اعتراض به این آرا پیش بینی کرده است. لایحه اعتراض به رای دادگاه در واقع همان سند مکتوبی است که خواهان یا خوانده دعوا، یا حتی شخص ثالثی که منافعش تحت تاثیر این رای قرار گرفته، به وسیله آن، نارضایتی و دلایل قانونی خود را نسبت به رای صادره، به دادگاه بالاتر یا همان دادگاه صادرکننده رای (در موارد خاص)، اعلام می کند.

این لایحه صرفاً یک ابراز نارضایتی نیست، بلکه باید کاملاً رسمی، مستدل و منطبق با تشریفات قانونی باشد. هدف اصلی از تنظیم لایحه اعتراض، فراهم آوردن فرصتی برای مرجع قضایی است تا با بررسی مجدد پرونده و دلایل و مستندات جدید یا استدلال های حقوقی مطرح شده، در صورت لزوم، رای قبلی را نقض و رای جدید صادر کند. این فرآیند به تضمین دقت و عدالت در نظام قضایی کمک شایانی می کند. مرجع صالح برای ارائه لایحه اعتراض، بسته به نوع اعتراض (عادی یا فوق العاده)، متفاوت است. برای مثال، واخواهی در همان دادگاه بدوی رسیدگی کننده به پرونده، و فرجام خواهی در دیوان عالی کشور مورد بررسی قرار می گیرد.

انواع طرق اعتراض به رای دادگاه (عادی و فوق العاده)

در رویارویی با رای دادگاه، دانستن این نکته حیاتی است که راه های اعتراض به دو دسته کلی عادی و فوق العاده تقسیم می شوند. طرق عادی اعتراض، شامل واخواهی و تجدیدنظرخواهی، به معنای بازبینی مجدد ماهیت دعوا و صحت و سقم استدلالات است. اما طرق فوق العاده اعتراض، یعنی فرجام خواهی و اعاده دادرسی، فقط در موارد بسیار محدود و با شرایط خاص قانونی امکان پذیر است و بیشتر بر نقض شکلی یا کشف دلایل جدید تأکید دارند تا بازبینی کامل ماهیت پرونده.

الف) طرق عادی اعتراض

طرق عادی اعتراض، اولین فرصت های قانونی برای بازبینی آرای دادگاه هستند و شامل واخواهی و تجدیدنظرخواهی می شوند. این روش ها به طرفین دعوا اجازه می دهند تا در مهلت های مشخص و با دلایل قانونی، از مرجع قضایی درخواست بازنگری در رای را داشته باشند.

۲.۱.۱. واخواهی

واخواهی، فرصتی است که قانون گذار برای دفاع از حقوق محکوم علیه غایب پیش بینی کرده است. وقتی حکمی غیابی صادر می شود، به این معنی که خوانده یا متهم در هیچ یک از جلسات دادرسی حاضر نبوده و لایحه دفاعیه ای نیز ارسال نکرده است، رای صادره به ضرر او محسوب می شود. در این شرایط، واخواهی به محکوم علیه غایب این امکان را می دهد تا با حضور در دادگاه و ارائه دلایل و مستندات خود، از رای غیابی اعتراض کند و درخواست رسیدگی مجدد و حضوری را داشته باشد.

مهلت واخواهی برای اشخاص مقیم ایران، بیست روز و برای افراد مقیم خارج از کشور، دو ماه از تاریخ ابلاغ واقعی رای غیابی است (ماده ۳۰۵ قانون آیین دادرسی مدنی). نحوه تنظیم لایحه واخواهی شامل ذکر مشخصات کامل واخواه و واخوانده، شماره و تاریخ رای غیابی، دلایل اعتراض (مانند عدم ابلاغ صحیح، عدم اطلاع از جریان دادرسی یا وجود دلایل ماهوی برای نقض رای) و خواسته واضح مبنی بر نقض رای غیابی و رسیدگی مجدد است.

نمونه متن لایحه واخواهی از رای دادگاه بدوی (حکم غیابی)

ریاست محترم شعبه [شماره شعبه] دادگاه عمومی حقوقی [نام شهرستان]

با سلام و احترام،

احتراماً به استحضار می رساند اینجانب [نام و نام خانوادگی واخواه]، فرزند [نام پدر]، به شماره ملی [شماره ملی]، به نشانی [آدرس کامل واخواه]، در خصوص پرونده کلاسه [شماره پرونده] که منجر به صدور دادنامه غیابی شماره [شماره دادنامه] مورخ [تاریخ دادنامه] از آن شعبه محترم گردیده است، مراتب واخواهی خود را نسبت به دادنامه مذکور به شرح ذیل معروض می دارم.

مشخصات طرفین:
1. واخواه: [نام و نام خانوادگی واخواه]، فرزند [نام پدر]، شماره ملی [شماره ملی]، به نشانی [آدرس کامل واخواه].
2. واخوانده: [نام و نام خانوادگی واخوانده]، فرزند [نام پدر]، شماره ملی [شماره ملی]، به نشانی [آدرس کامل واخوانده].

موضوع: واخواهی نسبت به دادنامه غیابی شماره [شماره دادنامه] مورخ [تاریخ دادنامه].

جهات اعتراض:
1. بنده به دلیل [شرح دلیل عدم حضور، مثلاً عدم ابلاغ صحیح اوراق قضایی به نشانی واقعی اینجانب/ بیماری ناگهانی و بستری شدن در بیمارستان در زمان دادرسی] از جریان رسیدگی و تشکیل جلسات دادگاه بی اطلاع بوده ام و فرصت دفاع از خود را پیدا نکرده ام. مدارک مربوط به [مثلاً: گواهی ابلاغ ناقص/ گواهی بستری بیمارستان] به پیوست تقدیم می گردد.
2. اساساً خواسته خواهان (واخوانده) از نظر ماهوی فاقد وجاهت قانونی بوده است، چرا که [شرح دلایل ماهوی اعتراض، مثلاً: مستندات ارائه شده توسط خواهان جعلی است/ ادعای خواهان بر خلاف واقعیت و مستندات قانونی موجود است که اکنون به پیوست تقدیم می شود].
3. دادگاه محترم بدون توجه به [اشاره به مورد خاص، مثلاً: فقدان ادله کافی برای اثبات ادعای خواهان/ عدم رعایت تشریفات قانونی در تقدیم دادخواست] اقدام به صدور رای غیابی نموده است.

خواسته:
با توجه به مراتب فوق و با استناد به مواد ۳۰۵ و ۳۰۶ قانون آیین دادرسی مدنی، از آن مقام محترم تقاضا دارم ضمن پذیرش واخواهی اینجانب و نقض دادنامه غیابی صادره، با رسیدگی مجدد و دعوت طرفین به جلسات دادرسی، حکم شایسته بر [ذکر خواسته، مثلاً: بی حقی خواهان/ بطلان ادعای خواهان] را صادر فرمایید.

با احترام و سپاس فراوان،
[نام و نام خانوادگی واخواه]
[تاریخ تنظیم لایحه]
امضا

۲.۱.۲. تجدیدنظرخواهی

تجدیدنظرخواهی، یکی از مهم ترین طرق عادی اعتراض به آرای دادگاه بدوی است. زمانی که رای دادگاه نخستین صادر می شود و یکی از طرفین دعوا آن را ناعادلانه یا خلاف قانون می داند، می تواند ظرف مهلت قانونی درخواست تجدیدنظرخواهی کند. مرجع رسیدگی به تجدیدنظرخواهی، دادگاه تجدیدنظر استان است که با بررسی مجدد پرونده، ممکن است رای دادگاه بدوی را تأیید، نقض یا اصلاح نماید. این فرصت، برای بسیاری از دعاوی مالی و غیرمالی پیش بینی شده است.

جهات تجدیدنظرخواهی به طور مفصل در ماده ۳۴۸ قانون آیین دادرسی مدنی بیان شده اند. این جهات شامل مواردی مانند ادعای عدم اعتبار مستندات دادگاه، ادعای فقدان شرایط قانونی شهادت شهود، ادعای عدم توجه قاضی به دلایل ابرازی، ادعای عدم صلاحیت قاضی یا دادگاه صادرکننده رای، و ادعای مخالف بودن رای با موازین شرعی یا مقررات قانونی است. در مسیر تجدیدنظرخواهی، استدلال حقوقی قوی و مستند برای اثبات یکی از این جهات، از اهمیت بالایی برخوردار است.

مهلت تجدیدنظرخواهی برای اشخاص مقیم ایران بیست روز و برای افراد مقیم خارج از کشور دو ماه از تاریخ ابلاغ رای است (ماده ۳۳۶ قانون آیین دادرسی مدنی). نحوه تنظیم لایحه تجدیدنظرخواهی نیز مستلزم دقت فراوان است. این لایحه باید شامل مشخصات کامل تجدیدنظرخواه و تجدیدنظرخوانده، شماره و تاریخ دادنامه مورد اعتراض، دلایل و جهات تجدیدنظرخواهی (با ارجاع به ماده ۳۴۸ ق.آ.د.م) و خواسته شفاف مبنی بر نقض یا اصلاح رای بدوی باشد. همچنین، ارائه کلیه مدارک و مستندات لازم به صورت کپی مصدق، الزامی است.

جهات درخواست تجدیدنظر به قرار زیر است: الف – ادعای عدم اعتبار مستندات دادگاه. ب – ادعای فقدان شرایط قانونی شهادت شهود. ج – ادعای عدم توجه قاضی به دلایل ابرازی. د – ادعای عدم صلاحیت قاضی یا دادگاه صادر کننده رأی. ه – ادعای مخالف بودن رأی با موازین شرعی و یا مقررات قانونی.

نمونه متن لایحه تجدیدنظرخواهی به رای دادگاه حقوقی

ریاست محترم دادگاه تجدیدنظر استان [نام استان]

با سلام و احترام،

احتراماً به استحضار می رساند اینجانب [نام و نام خانوادگی تجدیدنظرخواه]، فرزند [نام پدر]، به شماره ملی [شماره ملی]، به نشانی [آدرس کامل تجدیدنظرخواه]، در خصوص پرونده کلاسه [شماره پرونده] که منجر به صدور دادنامه شماره [شماره دادنامه] مورخ [تاریخ دادنامه] از شعبه [شماره شعبه] دادگاه عمومی حقوقی [نام شهرستان] گردیده است، مراتب تجدیدنظرخواهی خود را نسبت به دادنامه مذکور به شرح ذیل معروض می دارم.

مشخصات طرفین:
1. تجدیدنظرخواه: [نام و نام خانوادگی تجدیدنظرخواه]، فرزند [نام پدر]، شماره ملی [شماره ملی]، به نشانی [آدرس کامل تجدیدنظرخواه].
2. تجدیدنظرخوانده: [نام و نام خانوادگی تجدیدنظرخوانده]، فرزند [نام پدر]، شماره ملی [شماره ملی]، به نشانی [آدرس کامل تجدیدنظرخوانده].

موضوع: تجدیدنظرخواهی از دادنامه شماره [شماره دادنامه] مورخ [تاریخ دادنامه] صادره از شعبه [شماره شعبه] دادگاه عمومی حقوقی [نام شهرستان] در خصوص دعوای [موضوع دعوا، مثلاً: مطالبه وجه/ الزام به تنظیم سند رسمی].

جهات اعتراض (با استناد به ماده ۳۴۸ قانون آیین دادرسی مدنی):
1. ادعای عدم اعتبار مستندات دادگاه: (بند الف ماده ۳۴۸) دادگاه محترم بدوی در صدور رای خود به سندی استناد نموده است که [شرح دلیل عدم اعتبار، مثلاً: جعلی بودن آن در پرونده ای دیگر ثابت شده/ صحت امضای آن مورد انکار قرار گرفته و کارشناسی صورت نگرفته است]. مستندات مربوط به [مثلاً: حکم قطعی جعلیت/ درخواست کارشناسی امضا] به پیوست تقدیم می گردد.
2. ادعای عدم توجه قاضی به دلایل ابرازی: (بند ج ماده ۳۴۸) اینجانب در طول رسیدگی دلایل و مدارک متعددی از جمله [ذکر دلایل، مثلاً: شهادت شهود/ اسناد کتبی/ اقرار طرف مقابل در پرونده دیگر] را ارائه نمودم که در دفاع از حقوق اینجانب بسیار مؤثر بودند، اما متاسفانه دادگاه بدوی بدون توجه کافی به این مستندات اقدام به صدور رای کرده است. [توضیح دهید که چگونه نادیده گرفته شده است].
3. ادعای مخالف بودن رای با مقررات قانونی: (بند ه ماده ۳۴۸) رای صادره در خصوص [موضوع خاص] با ماده [شماره ماده] قانون [نام قانون] مغایرت آشکار دارد، زیرا [توضیح دهید که چگونه رای با قانون تناقض دارد و چه تفسیری صحیح است].

خواسته:
با عنایت به مراتب فوق و جهات تجدیدنظرخواهی ذکر شده، از آن مقام محترم تقاضا دارم ضمن پذیرش تجدیدنظرخواهی اینجانب و نقض دادنامه شماره [شماره دادنامه] صادره از شعبه [شماره شعبه] دادگاه عمومی حقوقی [نام شهرستان]، حکم شایسته بر [ذکر خواسته، مثلاً: رد دعوای خواهان بدوی/ الزام تجدیدنظرخوانده به ایفای تعهد] را صادر فرمایید.

پیوست ها:
1. تصویر مصدق دادنامه شماره [شماره دادنامه]
2. [ذکر مستندات جدید یا مدارک اثبات کننده جهات تجدیدنظرخواهی]
3. تصویر کارت ملی تجدیدنظرخواه

با احترام و تشکر،
[نام و نام خانوادگی تجدیدنظرخواه]
[تاریخ تنظیم لایحه]
امضا

نمونه متن لایحه تجدیدنظرخواهی به رای دادگاه کیفری

ریاست محترم دادگاه تجدیدنظر استان [نام استان]

با سلام و احترام،

احتراماً به استحضار می رساند اینجانب [نام و نام خانوادگی تجدیدنظرخواه]، فرزند [نام پدر]، به شماره ملی [شماره ملی]، به نشانی [آدرس کامل تجدیدنظرخواه]، در خصوص پرونده کلاسه [شماره پرونده] که منجر به صدور دادنامه شماره [شماره دادنامه] مورخ [تاریخ دادنامه] از شعبه [شماره شعبه] دادگاه کیفری دو [نام شهرستان] گردیده است، مراتب تجدیدنظرخواهی خود را نسبت به دادنامه مذکور به شرح ذیل معروض می دارم.

مشخصات طرفین:
1. تجدیدنظرخواه (متهم): [نام و نام خانوادگی تجدیدنظرخواه]
2. تجدیدنظرخوانده (شاکی): [نام و نام خانوادگی تجدیدنظرخوانده]

موضوع: تجدیدنظرخواهی از دادنامه شماره [شماره دادنامه] مورخ [تاریخ دادنامه] صادره از شعبه [شماره شعبه] دادگاه کیفری دو [نام شهرستان] در خصوص اتهام [نوع جرم، مثلاً: سرقت/ کلاهبرداری/ توهین].

جهات اعتراض:
1. عدم توجه قاضی محترم به دفاعیات و ادله ابرازی: (مشابه بند ج ماده ۳۴۸ ق.آ.د.م) اینجانب در طول دادرسی مدارک و شواهد متعددی مبنی بر بی گناهی خود ارائه نمودم که متاسفانه مورد توجه کافی قرار نگرفته است. از جمله [ذکر دلایل، مثلاً: فیلم دوربین مدار بسته که نشان دهنده حضور من در زمان وقوع جرم در مکان دیگری است/ شهادت شاهدان عینی/ کارشناسی خط که امضای من را تأیید نکرده است]. این ادله به پیوست تقدیم می گردد.
2. مخالف بودن رای با موازین قانونی: (مشابه بند ه ماده ۳۴۸ ق.آ.د.م) رای صادره بر اساس [ذکر ایراد قانونی، مثلاً: تفسیر نادرست از ماده [شماره ماده] قانون مجازات اسلامی/ عدم احراز کامل ارکان مادی و معنوی جرم] صادر شده است. به عنوان مثال، در خصوص اتهام سرقت، عنصر ربایش محقق نشده و صرفاً [توضیح دهید که چه چیزی اتفاق افتاده است].
3. وجود ابهامات در تحقیقات مقدماتی و نقص پرونده: (اشاره به بند الف ماده ۳۴۸ ق.آ.د.م) تحقیقات مقدماتی صورت گرفته دارای نقص بوده و [شرح نقص، مثلاً: اظهارات شاکی فاقد مستندات کافی است/ بازجویی از شاهد کلیدی صورت نگرفته است].

خواسته:
با توجه به مراتب فوق و جهات تجدیدنظرخواهی ذکر شده، از آن مقام محترم تقاضا دارم ضمن پذیرش تجدیدنظرخواهی اینجانب و نقض دادنامه شماره [شماره دادنامه] صادره از شعبه [شماره شعبه] دادگاه کیفری دو [نام شهرستان]، حکم شایسته بر [ذکر خواسته، مثلاً: برائت اینجانب از اتهام انتسابی/ کاهش مجازات با توجه به تخفیف های قانونی] را صادر فرمایید.

پیوست ها:
1. تصویر مصدق دادنامه شماره [شماره دادنامه]
2. [ذکر مستندات جدید یا مدارک اثبات کننده جهات تجدیدنظرخواهی]
3. تصویر کارت ملی تجدیدنظرخواه

با احترام و سپاس،
[نام و نام خانوادگی تجدیدنظرخواه]
[تاریخ تنظیم لایحه]
امضا

نمونه متن لایحه تجدیدنظرخواهی به رای دادگاه خانواده

ریاست محترم دادگاه تجدیدنظر استان [نام استان]

با سلام و احترام،

احتراماً به استحضار می رساند اینجانب [نام و نام خانوادگی تجدیدنظرخواه]، فرزند [نام پدر]، به شماره ملی [شماره ملی]، به نشانی [آدرس کامل تجدیدنظرخواه]، در خصوص پرونده کلاسه [شماره پرونده] که منجر به صدور دادنامه شماره [شماره دادنامه] مورخ [تاریخ دادنامه] از شعبه [شماره شعبه] دادگاه خانواده [نام شهرستان] گردیده است، مراتب تجدیدنظرخواهی خود را نسبت به دادنامه مذکور به شرح ذیل معروض می دارم.

مشخصات طرفین:
1. تجدیدنظرخواه: [نام و نام خانوادگی تجدیدنظرخواه]
2. تجدیدنظرخوانده: [نام و نام خانوادگی تجدیدنظرخوانده]

موضوع: تجدیدنظرخواهی از دادنامه شماره [شماره دادنامه] مورخ [تاریخ دادنامه] صادره از شعبه [شماره شعبه] دادگاه خانواده [نام شهرستان] در خصوص دعوای [موضوع دعوا، مثلاً: مهریه/ نفقه/ حضانت/ طلاق].

جهات اعتراض:
1. عدم توجه به وضعیت مالی اینجانب در تعیین میزان مهریه/نفقه: (مشابه بند ج ماده ۳۴۸ ق.آ.د.م) دادگاه محترم بدوی در تعیین میزان اقساط مهریه/نفقه، بدون توجه کافی به معسر بودن اینجانب و توانایی مالی واقعی ام، اقدام به صدور رای نموده است. مدارک مربوط به [ذکر مدارک، مثلاً: فیش حقوقی/ لیست بدهی ها/ مدارک پزشکی که منجر به کاهش توانایی کار شده است] به پیوست تقدیم می گردد.
2. مخالف بودن رای با موازین قانونی در خصوص [موضوع خاص]: (مشابه بند ه ماده ۳۴۸ ق.آ.د.م) رای صادره در خصوص [مثلاً: حضانت فرزند] با ماده [شماره ماده] قانون حمایت خانواده مغایرت دارد، چرا که [توضیح دهید که چگونه رای با قانون تناقض دارد و چه تفسیری صحیح است، مثلاً: مصلحت طفل به طور کامل در نظر گرفته نشده است].
3. نقص در تحقیقات پرونده و عدم دعوت از شهود/کارشناس: دادگاه محترم بدوی به [مثلاً: شهادت شهودی که اینجانب معرفی کرده بودم/ نظر کارشناس مربوط به تعیین نفقه] توجه نکرده و این موضوع منجر به صدور رایی ناعادلانه شده است.

خواسته:
با توجه به مراتب فوق و جهات تجدیدنظرخواهی ذکر شده، از آن مقام محترم تقاضا دارم ضمن پذیرش تجدیدنظرخواهی اینجانب و نقض دادنامه شماره [شماره دادنامه] صادره از شعبه [شماره شعبه] دادگاه خانواده [نام شهرستان]، حکم شایسته بر [ذکر خواسته، مثلاً: تقسیط مهریه به صورت عادلانه/ تعیین نفقه به میزان منطقی/ اعطای حضانت به اینجانب] را صادر فرمایید.

پیوست ها:
1. تصویر مصدق دادنامه شماره [شماره دادنامه]
2. [ذکر مستندات مالی، پزشکی یا سایر مدارک اثبات کننده جهات تجدیدنظرخواهی]
3. تصویر کارت ملی تجدیدنظرخواه

با احترام و سپاس،
[نام و نام خانوادگی تجدیدنظرخواه]
[تاریخ تنظیم لایحه]
امضا

ب) طرق فوق العاده اعتراض

طرق فوق العاده اعتراض به رای دادگاه، برخلاف طرق عادی، تنها در شرایط بسیار خاص و محدود قانونی قابل طرح هستند. این روش ها شامل فرجام خواهی و اعاده دادرسی می شوند و هدف آن ها بیشتر بررسی نقض قوانین و کشف دلایل جدید است تا بازبینی کامل ماهیت دعوا. دسترسی به این طرق، نشان دهنده اهمیت استحکام و قطعیت آرای قضایی است، اما در عین حال، امکان اصلاح اشتباهات فاحش را نیز فراهم می آورد.

۲.۲.۱. فرجام خواهی

فرجام خواهی، یکی از طرق فوق العاده اعتراض به آرای دادگاه ها است که در دیوان عالی کشور مورد رسیدگی قرار می گیرد. برخلاف تجدیدنظرخواهی که به ماهیت و دلایل دعوا می پردازد، فرجام خواهی به بررسی نقض قوانین و مقررات شکلی و ماهوی در صدور رای می پردازد؛ یعنی دیوان عالی کشور به درستی یا نادرستی حکم از نظر انطباق با قوانین، نه به ماهیت دعوا و صحت دلایل، رسیدگی می کند. هدف اصلی فرجام خواهی، حفظ وحدت رویه قضایی و تضمین اجرای صحیح قوانین است.

آرای قابل فرجام خواهی محدود هستند و معمولاً شامل احکام صادرشده از دادگاه تجدیدنظر یا برخی از احکام دادگاه های بدوی که به دلیل عدم قابلیت تجدیدنظر، به صورت مستقیم قابل فرجام خواهی هستند، می شوند. جهات فرجام خواهی شامل مواردی مانند عدم رعایت اصول دادرسی، صدور رای برخلاف قوانین و مقررات موضوعه، و عدم توجه به دلایل و دفاعیات اصلی می شود (مواد ۳۶۷ و ۳۷۰ قانون آیین دادرسی مدنی).

مهلت فرجام خواهی برای افراد مقیم ایران بیست روز و برای مقیمان خارج از کشور دو ماه از تاریخ ابلاغ رای قابل فرجام است (ماده ۳۹۷ قانون آیین دادرسی مدنی). نحوه تنظیم لایحه فرجام خواهی نیز بسیار تخصصی است و باید شامل مشخصات کامل فرجام خواه و فرجام خوانده، شماره و تاریخ دادنامه مورد فرجام خواهی، دلایل و جهات فرجام خواهی با استناد به مواد قانونی مربوطه و خواسته واضح مبنی بر نقض رای فرجام خواسته توسط دیوان عالی کشور باشد. این لایحه باید از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی به دادگاه صادرکننده رای تقدیم شود تا پرونده به دیوان عالی کشور ارسال گردد.

نمونه متن لایحه فرجام خواهی به رای دادگاه تجدیدنظر

ریاست محترم دیوان عالی کشور

با سلام و احترام،

احتراماً به استحضار می رساند اینجانب [نام و نام خانوادگی فرجام خواه]، فرزند [نام پدر]، به شماره ملی [شماره ملی]، به نشانی [آدرس کامل فرجام خواه]، در خصوص پرونده کلاسه [شماره پرونده] که منجر به صدور دادنامه شماره [شماره دادنامه] مورخ [تاریخ دادنامه] از شعبه [شماره شعبه] دادگاه تجدیدنظر استان [نام استان] گردیده است، مراتب فرجام خواهی خود را نسبت به دادنامه مذکور به شرح ذیل معروض می دارم.

مشخصات طرفین:
1. فرجام خواه: [نام و نام خانوادگی فرجام خواه]
2. فرجام خوانده: [نام و نام خانوادگی فرجام خوانده]

موضوع: فرجام خواهی از دادنامه شماره [شماره دادنامه] مورخ [تاریخ دادنامه] صادره از شعبه [شماره شعبه] دادگاه تجدیدنظر استان [نام استان] در خصوص دعوای [موضوع دعوا].

جهات فرجام خواهی (با استناد به مواد ۳۶۷ و ۳۷۰ قانون آیین دادرسی مدنی):
1. رای صادره مخالف با موازین شرعی و مقررات قانونی است: (بند ۴ ماده ۳۷۰) دادگاه محترم تجدیدنظر در صدور رای، ماده [شماره ماده] قانون [نام قانون] را به درستی تفسیر و اعمال نکرده است. به عنوان مثال، [توضیح دهید که چگونه تفسیر نادرست بوده و چه ماده ای نادیده گرفته شده است]. این نقض قانون، ماهیت دعوا را تحت تأثیر قرار داده و منجر به صدور رایی غیرصحیح گردیده است.
2. عدم رعایت اصول و قواعد دادرسی: (بند ۳ ماده ۳۷۰) در فرآیند رسیدگی در دادگاه تجدیدنظر، [شرح عدم رعایت اصول دادرسی، مثلاً: به ادله مهم و تعیین کننده اینجانب که در مراحل قبلی ارائه شده بود، توجه کافی صورت نگرفته است/ دادرسی بدون دعوت از [شخص خاص] که حضورش ضروری بود، انجام شده است].
3. رای صادره بدون توجه به قسمت مورد تقاضای فرجام خواه صادر شده است: (بند ۱ ماده ۳۷۰) با وجود اینکه اینجانب در لایحه تجدیدنظرخواهی به [قسمت خاصی از رای/ خواسته خاصی] اعتراض کرده بودم، دادگاه تجدیدنظر بدون هیچ گونه بررسی و استدلالی در خصوص آن بخش، اقدام به صدور رای نمود.

خواسته:
با عنایت به مراتب فوق و جهات فرجام خواهی ذکر شده، از آن مقام محترم تقاضا دارم ضمن پذیرش فرجام خواهی اینجانب و نقض دادنامه شماره [شماره دادنامه] صادره از شعبه [شماره شعبه] دادگاه تجدیدنظر استان [نام استان]، پرونده را جهت رسیدگی مجدد به شعبه هم عرض یا صدور رای مقتضی اعاده فرمایند.

پیوست ها:
1. تصویر مصدق دادنامه شماره [شماره دادنامه] صادره از دادگاه تجدیدنظر
2. تصویر مصدق دادنامه بدوی
3. [ذکر مستندات جدید یا مدارک اثبات کننده جهات فرجام خواهی]
4. تصویر کارت ملی فرجام خواه

با احترام و سپاس،
[نام و نام خانوادگی فرجام خواه]
[تاریخ تنظیم لایحه]
امضا

۲.۲.۲. اعاده دادرسی

اعاده دادرسی، آخرین و استثنایی ترین راه اعتراض به آرای قطعی دادگاه ها است. این طریق فوق العاده، تنها در موارد بسیار محدود و مشخص شده در قانون، امکان پذیر است و هدف آن، بازبینی مجدد رایی است که به صورت قطعی صادر شده و دیگر امکان اعتراض به طرق عادی یا فرجام خواهی را ندارد. کشف دلایل جدید، تضاد آرا و وجود اشتباهات فاحش در صدور رای، از جمله مهم ترین جهات اعاده دادرسی محسوب می شوند که می تواند مسیر دادرسی را مجدداً بگشاید و فرصتی برای اجرای عدالت فراهم آورد.

جهات اعاده دادرسی در قانون آیین دادرسی مدنی (ماده ۴۲۶) و قانون آیین دادرسی کیفری (ماده ۴۷۴) به تفصیل بیان شده اند. این جهات شامل مواردی مانند اثبات جعلی بودن اسناد و مدارک مورد استناد رای، کشف اسناد و مدارکی که در زمان دادرسی در دسترس نبوده و اثبات کننده حقانیت متقاضی اعاده دادرسی است، وقوع حیل و تقلب مؤثر در صدور رای، تعارض دو رای قطعی در یک موضوع واحد، و صدور رای بر خلاف آنچه که خواسته شده یا بیشتر از آن می شود. اعاده دادرسی در امور حقوقی در همان دادگاه صادرکننده رای قطعی و در امور کیفری در دیوان عالی کشور یا دادگاه هم عرض رسیدگی می شود.

مهلت اعاده دادرسی برای اشخاص مقیم ایران بیست روز و برای مقیمان خارج از کشور دو ماه است. این مهلت از تاریخ حصول جهات اعاده دادرسی آغاز می شود (ماده ۴۲۷ قانون آیین دادرسی مدنی و ماده ۴۷۶ قانون آیین دادرسی کیفری). تنظیم لایحه اعاده دادرسی، نیازمند دقت و تخصص فراوان است و باید شامل مشخصات کامل متقاضی و طرف مقابل، شماره و تاریخ رای قطعی مورد اعاده دادرسی، ذکر دقیق و مستند جهات اعاده دادرسی و خواسته صریح مبنی بر نقض رای قطعی و رسیدگی مجدد باشد. این مسیر، آخرین تیر در ترکش کسانی است که به رای نهایی اعتراض دارند.

نمونه متن لایحه اعاده دادرسی (به دلیل کشف دلایل جدید)

ریاست محترم [نام مرجع قضایی صالح، مثلاً: شعبه هم عرض صادرکننده رای قطعی / دیوان عالی کشور]

با سلام و احترام،

احتراماً به استحضار می رساند اینجانب [نام و نام خانوادگی متقاضی اعاده دادرسی]، فرزند [نام پدر]، به شماره ملی [شماره ملی]، به نشانی [آدرس کامل متقاضی اعاده دادرسی]، در خصوص پرونده کلاسه [شماره پرونده] که منجر به صدور دادنامه قطعی شماره [شماره دادنامه] مورخ [تاریخ دادنامه] از شعبه [شماره شعبه] دادگاه [نوع دادگاه، مثلاً: تجدیدنظر استان / کیفری یک] گردیده است، مراتب درخواست اعاده دادرسی خود را نسبت به دادنامه مذکور به شرح ذیل معروض می دارم.

مشخصات طرفین:
1. متقاضی اعاده دادرسی: [نام و نام خانوادگی]
2. طرف مقابل: [نام و نام خانوادگی طرف مقابل]

موضوع: درخواست اعاده دادرسی نسبت به دادنامه قطعی شماره [شماره دادنامه] مورخ [تاریخ دادنامه] صادره از شعبه [شماره شعبه] دادگاه [نوع دادگاه] در خصوص دعوای [موضوع دعوا].

جهات اعاده دادرسی (با استناد به ماده ۴۲۶ قانون آیین دادرسی مدنی / ماده ۴۷۴ قانون آیین دادرسی کیفری):
1. کشف اسناد و مدارکی که پس از صدور رای، به دست آمده و مثبت حقانیت اینجانب است: (بند ۷ ماده ۴۲۶ ق.آ.د.م / بند پ ماده ۴۷۴ ق.آ.د.ک) پس از صدور رای قطعی، اینجانب موفق به کشف مدارک جدیدی شده ام که در زمان رسیدگی به پرونده در دسترس اینجانب نبوده و در نتیجه، دادگاه نتوانسته است به آنها توجه کند. این مدارک شامل [شرح دقیق مدارک جدید، مثلاً: سند رسمی پرداخت بدهی/ شهادت نامه کتبی از شاهد غایب/ گزارش کارشناسی جدید] می باشد که به پیوست تقدیم می گردد و تأثیر قطعی در نقض رای صادره و اثبات بی گناهی/حقانیت اینجانب دارد. تاریخ کشف این سند [تاریخ کشف] بوده و لذا در مهلت قانونی درخواست اعاده دادرسی تقدیم می گردد.
2. اثبات وقوع حیله و تقلب در دادرسی: (بند ۶ ماده ۴۲۶ ق.آ.د.م) طرف مقابل در جریان دادرسی با [شرح حیله و تقلب، مثلاً: ارائه سند جعلی/ شهادت کذب] موجبات صدور رای به نفع خود را فراهم آورده است. اکنون [شرح دلیل اثبات تقلب، مثلاً: حکم قطعی کیفری مبنی بر جعلیت سند/ اقرار شاهد به شهادت کذب] به پیوست تقدیم می گردد.

خواسته:
با عنایت به مراتب فوق و جهات اعاده دادرسی ذکر شده، از آن مقام محترم تقاضا دارم ضمن پذیرش درخواست اعاده دادرسی اینجانب و نقض دادنامه قطعی شماره [شماره دادنامه]، حکم شایسته بر [ذکر خواسته، مثلاً: برائت اینجانب/ اثبات حقانیت اینجانب و صدور رای مقتضی] را صادر فرمایید.

پیوست ها:
1. تصویر مصدق دادنامه قطعی شماره [شماره دادنامه]
2. [ذکر مدارک جدید کشف شده یا مدارک اثبات کننده جهات اعاده دادرسی]
3. تصویر کارت ملی متقاضی اعاده دادرسی

با احترام و سپاس،
[نام و نام خانوادگی متقاضی اعاده دادرسی]
[تاریخ تنظیم لایحه]
امضا

۳. نکات کلیدی در تنظیم لایحه اعتراض به رای دادگاه (بخش عملیاتی)

تنظیم یک لایحه اعتراض کارآمد و مؤثر، فراتر از یک وظیفه شکلی است؛ در واقع، این لایحه، صدای شما در دستگاه قضایی است. هر کلمه و هر جزء آن می تواند بر سرنوشت پرونده تأثیر بگذارد. برای اینکه لایحه شما به بهترین شکل ممکن، پیام خود را به مرجع قضایی منتقل کند و از حقوق شما به نحو احسن دفاع نماید، توجه به نکات کلیدی و عملیاتی زیر ضروری است.

• دقت در اطلاعات هویتی و شماره پرونده: کوچک ترین اشتباه در درج نام، نام خانوادگی، کد ملی، آدرس یا شماره پرونده و شماره شعبه، می تواند منجر به رد لایحه یا تأخیر در رسیدگی شود. اطمینان حاصل کنید که تمامی اطلاعات هویتی طرفین و مشخصات پرونده، کاملاً با اطلاعات موجود در پرونده مطابقت دارد. این تطابق، نشان دهنده دقت و جدیت شما در پیگیری امور قضایی است.
• ذکر دقیق مشخصات رای مورد اعتراض: شماره دادنامه، تاریخ صدور و شعبه صادرکننده رای، از اطلاعات حیاتی هستند که باید به صورت کامل و بدون اشتباه در لایحه درج شوند. این موارد به دادگاه کمک می کند تا به سرعت رای مورد اعتراض را شناسایی و به پرونده مربوطه ارجاع دهد.
• استدلال حقوقی قوی و مستند: قلب هر لایحه اعتراضی، استدلال حقوقی آن است. صرف گفتن رای ناعادلانه است کافی نیست. باید به وضوح بیان کنید که رای از کدام جهت با موازین قانونی یا شرعی مخالف است، کدام ماده قانونی نقض شده یا کدام دلیل حقوقی نادیده گرفته شده است. برای این منظور، جهات اعتراض (مثلاً ماده ۳۴۸ قانون آیین دادرسی مدنی) را به دقت مطالعه کرده و دلایل خود را با بندهای مربوطه تطبیق دهید. برای مثال، اگر به دلیل عدم توجه قاضی به دلایل ابرازی اعتراض دارید، باید به صورت جزئی و دقیق توضیح دهید که کدام دلایل شما نادیده گرفته شده و چگونه می توانستند بر نتیجه پرونده تأثیر بگذارند.
• ضمائم و مستندات: اهمیت ارائه کپی مصدق (تایید شده) تمامی مدارک و ادله ای که به آن ها استناد می کنید، غیرقابل انکار است. اگر به سندی جدید اشاره می کنید، حتماً کپی آن را ضمیمه کنید. اگر به شهادت شهود تکیه می کنید، اطلاعات آن ها را در لایحه ذکر کرده و آمادگی ارائه آن ها را داشته باشید. این مستندات، ستون فقرات استدلال شما را تشکیل می دهند و به دادگاه در تصمیم گیری صحیح کمک می کنند.
• لحن نگارش: لایحه اعتراض باید با لحنی کاملاً رسمی، محترمانه و به دور از هرگونه کلام احساسی یا توهین آمیز نگارش شود. حتی اگر احساس می کنید حقی از شما تضییع شده، حفظ ادب و احترام به مرجع قضایی، اعتبار لایحه شما را افزایش می دهد و تأثیرگذاری آن را بیشتر می کند. از ادبیات حقوقی صحیح و واژگان مناسب استفاده کنید.
• رعایت مهلت های قانونی: شاید بتوان گفت مهم ترین نکته در فرآیند اعتراض به رای، رعایت مهلت های قانونی است. هر نوع اعتراض (واخواهی، تجدیدنظرخواهی، فرجام خواهی، اعاده دادرسی) مهلت مشخصی دارد که در قانون تعیین شده است. حتی یک روز تأخیر می تواند منجر به از دست رفتن حق اعتراض شما شود. تاریخ ابلاغ رای را به دقت بررسی کنید و در سریع ترین زمان ممکن اقدام نمایید. عدم رعایت این مهلت ها، عواقب جبران ناپذیری دارد.
• نحوه ارسال لایحه: امروزه، بیشتر لوایح قضایی از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت و ارسال می شوند. با مراجعه به این دفاتر، لایحه خود را به همراه مدارک لازم ثبت کنید و کد رهگیری دریافت نمایید. این روش، فرآیند را تسهیل و شفاف می کند.
• هزینه های دادرسی و تمبر: هر نوع اعتراض به رای، مستلزم پرداخت هزینه های دادرسی و ابطال تمبر مربوطه است. قبل از اقدام، از میزان این هزینه ها آگاه شوید و آن ها را پرداخت کنید تا لایحه شما از نظر شکلی قابل پذیرش باشد.

رعایت مهلت های قانونی برای ثبت لایحه اعتراض، یک اصل بنیادی است. کوچک ترین تعلل می تواند به قیمت از دست رفتن حق اعتراض و قطعیت یافتن رای تمام شود. پس از ابلاغ رای، زمان را غنیمت بشمارید و با آگاهی کامل، به سرعت اقدام کنید.

۴. نمونه های کاربردی لایحه اعتراض به رای دادگاه

برای تسهیل درک و تسریع در روند تنظیم لایحه اعتراض، در ادامه نمونه هایی از لوایح اعتراضی در قالب های مختلف ارائه می شود. این نمونه ها می توانند به عنوان یک راهنما برای تنظیم لایحه شخصی شما مورد استفاده قرار گیرند. توجه داشته باشید که هر پرونده شرایط خاص خود را دارد و لازم است این نمونه ها با توجه به جزئیات پرونده شما شخصی سازی شوند.

نمونه لایحه اعتراض به رای دادگاه بدوی (واخواهی)

ریاست محترم شعبه [شماره شعبه] دادگاه عمومی حقوقی [نام شهرستان]

با سلام و احترام،

احتراماً اینجانب [نام و نام خانوادگی واخواه]، فرزند [نام پدر]، کد ملی [شماره ملی]، به نشانی [آدرس کامل]، به دادنامه غیابی شماره [شماره دادنامه] مورخ [تاریخ دادنامه] صادره از آن شعبه محترم اعتراض داشته و مراتب واخواهی خود را به شرح ذیل اعلام می دارم:

مشخصات واخوانده: [نام و نام خانوادگی واخوانده]، فرزند [نام پدر]، کد ملی [شماره ملی]، به نشانی [آدرس کامل].

موضوع: واخواهی نسبت به دادنامه غیابی صادره در پرونده کلاسه [شماره پرونده].

شرح اعتراض:
همانگونه که مستحضرید، دادنامه شماره [شماره دادنامه] در تاریخ [تاریخ ابلاغ] به اینجانب ابلاغ شد. دلیل عدم حضور اینجانب در جلسات دادرسی و عدم اطلاع از روند پرونده، [شرح دقیق دلیل، مثلاً: تغییر محل سکونت و عدم اطلاع از ابلاغ اوراق قضایی به آدرس قبلی/ بستری بودن اینجانب در بیمارستان به دلیل عمل جراحی اورژانسی (گواهی پزشکی پیوست است)].
این در حالی است که [شرح ماهوی اعتراض، مثلاً: ادعای خواهان مبنی بر بدهی اینجانب، بر خلاف واقعیت است. به پیوست رسید پرداخت وجه [مبلغ] مورخ [تاریخ] به حساب خواهان تقدیم می گردد که نشان می دهد بدهی مورد ادعا تسویه شده بود. این سند در زمان دادرسی در اختیار من نبوده است].

خواسته:
با توجه به مراتب فوق و عدم آگاهی اینجانب از جریان دادرسی، از آن مقام محترم تقاضا دارم ضمن پذیرش واخواهی و نقض دادنامه غیابی صادره، مجدداً به پرونده رسیدگی و حکم شایسته مبنی بر [ذکر خواسته، مثلاً: بی حقی خواهان/ رد دعوای خواهان] را صادر فرمایید.

پیوست ها:
1. تصویر دادنامه غیابی
2. [مدارک اثبات کننده دلیل عدم حضور، مثلاً: گواهی پزشکی/ استشهادیه]
3. [مدارک ماهوی جدید، مثلاً: رسید پرداخت وجه]
4. تصویر کارت ملی

با احترام،
[نام و نام خانوادگی واخواه]
[تاریخ]
امضا

نمونه لایحه اعتراض به رای دادگاه تجدیدنظر (فرجام خواهی)

ریاست محترم دیوان عالی کشور

با سلام و احترام،

احتراماً اینجانب [نام و نام خانوادگی فرجام خواه]، فرزند [نام پدر]، کد ملی [شماره ملی]، به نشانی [آدرس کامل]، فرجام خواهی خود را نسبت به دادنامه شماره [شماره دادنامه تجدیدنظر] مورخ [تاریخ دادنامه تجدیدنظر] صادره از شعبه [شماره شعبه] دادگاه تجدیدنظر استان [نام استان] در پرونده کلاسه [شماره پرونده تجدیدنظر]، به شرح ذیل تقدیم می نمایم:

مشخصات فرجام خوانده: [نام و نام خانوادگی فرجام خوانده]، فرزند [نام پدر]، کد ملی [شماره ملی]، به نشانی [آدرس کامل].

موضوع: فرجام خواهی از دادنامه صادره در پرونده [موضوع دعوا، مثلاً: خلع ید/ اثبات مالکیت].

شرح اعتراض (جهات فرجام خواهی):
1. نقض قانون در صدور رای (ماده ۳۷۰ بند ۴ قانون آیین دادرسی مدنی): دادگاه محترم تجدیدنظر در صدور رای خود، [شرح دقیق نقض قانون، مثلاً: ماده [شماره ماده] قانون مدنی را به طور صحیح اعمال نکرده است. بر اساس این ماده، [توضیح دهید که قانون چه می گوید و رای چگونه آن را نقض کرده است]. این نقض قانون، ماهیت و اساس رای را مخدوش ساخته است.
2. عدم رعایت اصول دادرسی (ماده ۳۷۰ بند ۳ قانون آیین دادرسی مدنی): در روند رسیدگی، دادگاه تجدیدنظر به [شرح عدم رعایت اصل، مثلاً: مستندات مهم ارائه شده توسط اینجانب شامل [ذکر سند] توجه کافی ننموده و بدون بررسی دقیق، آن را نادیده گرفته است. این امر به تضییع حق اینجانب منجر شده است].

خواسته:
با عنایت به مراتب فوق و جهات فرجام خواهی ذکر شده، از آن مقام محترم تقاضا دارم ضمن پذیرش فرجام خواهی اینجانب و نقض دادنامه شماره [شماره دادنامه تجدیدنظر]، پرونده را جهت رسیدگی مجدد به شعبه هم عرض یا صدور رای مقتضی اعاده فرمایند.

پیوست ها:
1. تصویر مصدق دادنامه تجدیدنظر
2. تصویر مصدق دادنامه بدوی
3. [مدارک و مستندات اثبات کننده جهات فرجام خواهی]
4. تصویر کارت ملی

با احترام و سپاس،
[نام و نام خانوادگی فرجام خواه]
[تاریخ]
امضا

نمونه لایحه اعتراض به رای دادگاه حقوقی (تجدیدنظرخواهی در موضوع خاص، مثلاً مطالبات)

ریاست محترم دادگاه تجدیدنظر استان [نام استان]

با سلام و احترام،

احتراماً اینجانب [نام و نام خانوادگی تجدیدنظرخواه]، فرزند [نام پدر]، کد ملی [شماره ملی]، به نشانی [آدرس کامل]، نسبت به دادنامه شماره [شماره دادنامه بدوی] مورخ [تاریخ دادنامه بدوی] صادره از شعبه [شماره شعبه] دادگاه عمومی حقوقی [نام شهرستان] در پرونده کلاسه [شماره پرونده بدوی] که طی آن محکوم به [موضوع محکومیت، مثلاً: پرداخت مبلغ [مبلغ] بابت مطالبه وجه] شده ام، درخواست تجدیدنظرخواهی خود را به شرح ذیل تقدیم می نمایم:

مشخصات تجدیدنظرخوانده: [نام و نام خانوادگی تجدیدنظرخوانده]، فرزند [نام پدر]، کد ملی [شماره ملی]، به نشانی [آدرس کامل].

موضوع: تجدیدنظرخواهی از دادنامه صادره در دعوای مطالبه وجه.

شرح اعتراض (جهات تجدیدنظرخواهی با استناد به ماده ۳۴۸ قانون آیین دادرسی مدنی):
1. ادعای عدم اعتبار مستندات دادگاه: (بند الف ماده ۳۴۸) دادگاه محترم بدوی در صدور رای خود به [شرح مستندات، مثلاً: یک فقره سفته به شماره [شماره سفته] استناد نموده است، این در حالی است که [شرح عدم اعتبار، مثلاً: این سفته توسط اینجانب امضا نشده و امضای روی آن جعلی است و درخواست کارشناسی خط به درستی بررسی نشده است].
2. ادعای عدم توجه قاضی به دلایل ابرازی: (بند ج ماده ۳۴۸) اینجانب در دفاع از خود، [شرح دلایل، مثلاً: رسید بانکی به شماره [شماره رسید] مورخ [تاریخ] مبنی بر پرداخت مبلغ مورد ادعا به حساب خواهان (تجدیدنظرخوانده)] را به دادگاه تقدیم کرده بودم که متاسفانه مورد توجه قرار نگرفته است. این دلیل به وضوح نشان می دهد که هیچ بدهی ای باقی نمانده است.

خواسته:
با عنایت به مراتب فوق و جهات تجدیدنظرخواهی ذکر شده، از آن مقام محترم تقاضا دارم ضمن پذیرش تجدیدنظرخواهی اینجانب و نقض دادنامه شماره [شماره دادنامه بدوی]، حکم شایسته بر [ذکر خواسته، مثلاً: بی حقی خواهان بدوی و رد دعوای مطالبه وجه] را صادر فرمایید.

پیوست ها:
1. تصویر مصدق دادنامه بدوی
2. [مدارک و مستندات جدید، مثلاً: درخواست کارشناسی خط، رسید بانکی]
3. تصویر کارت ملی

با احترام،
[نام و نام خانوادگی تجدیدنظرخواه]
[تاریخ]
امضا

نمونه لایحه اعتراض به رای دادگاه کیفری (تجدیدنظرخواهی در موضوع خاص، مثلاً سرقت)

ریاست محترم دادگاه تجدیدنظر استان [نام استان]

با سلام و احترام،

احتراماً اینجانب [نام و نام خانوادگی تجدیدنظرخواه]، فرزند [نام پدر]، کد ملی [شماره ملی]، به نشانی [آدرس کامل]، نسبت به دادنامه شماره [شماره دادنامه بدوی] مورخ [تاریخ دادنامه بدوی] صادره از شعبه [شماره شعبه] دادگاه کیفری دو [نام شهرستان] در پرونده کلاسه [شماره پرونده بدوی] که طی آن محکوم به [موضوع محکومیت، مثلاً: جرم سرقت] شده ام، درخواست تجدیدنظرخواهی خود را به شرح ذیل تقدیم می نمایم:

مشخصات تجدیدنظرخوانده (شاکی): [نام و نام خانوادگی تجدیدنظرخوانده]، فرزند [نام پدر]، کد ملی [شماره ملی]، به نشانی [آدرس کامل].

موضوع: تجدیدنظرخواهی از دادنامه صادره در اتهام سرقت.

شرح اعتراض:
اینجانب از اتهام سرقت [نام شیء مورد سرقت، مثلاً: تلفن همراه] که در تاریخ [تاریخ وقوع جرم] به وقوع پیوسته، کاملاً بی گناه هستم. دادگاه محترم بدوی بدون توجه کافی به دلایل و دفاعیات ارائه شده، اقدام به صدور رای محکومیت نموده است. جهات اعتراض اینجانب به شرح ذیل است:
1. عدم توجه قاضی به دلایل ابرازی (ماده ۳۴۸ بند ج قانون آیین دادرسی مدنی): اینجانب در طول دادرسی، [شرح دلایل، مثلاً: فیلم دوربین مدار بسته محل کارم را که نشان دهنده حضور من در زمان وقوع جرم در محل کارم است/ شهادت [نام شاهد] که تایید می کند در زمان حادثه با من بوده است] را ارائه نمودم که متاسفانه مورد بررسی و توجه کافی قرار نگرفت.
2. مخالف بودن رای با مقررات قانونی (ماده ۳۴۸ بند ه قانون آیین دادرسی مدنی): رای صادره بدون احراز کامل ارکان جرم سرقت، به خصوص عنصر قصد مجرمانه (سوء نیت)، صادر شده است. [توضیح دهید که چگونه قصد مجرمانه احراز نشده است، مثلاً: شیء مورد ادعا به صورت اشتباهی و بدون قصد تصرف به همراه من بوده است و به محض اطلاع، آماده بازگرداندن آن بوده ام].

خواسته:
با عنایت به مراتب فوق و دلایل تجدیدنظرخواهی ذکر شده، از آن مقام محترم تقاضا دارم ضمن پذیرش تجدیدنظرخواهی اینجانب و نقض دادنامه شماره [شماره دادنامه بدوی]، حکم شایسته بر برائت اینجانب از اتهام سرقت را صادر فرمایید.

پیوست ها:
1. تصویر مصدق دادنامه بدوی
2. [مدارک و مستندات جدید، مثلاً: فیلم دوربین مدار بسته، شهادت نامه]
3. تصویر کارت ملی

با احترام،
[نام و نام خانوادگی تجدیدنظرخواه]
[تاریخ]
امضا

نمونه لایحه اعتراض به رای دادگاه خانواده (واخواهی/تجدیدنظرخواهی در موضوع مهریه یا نفقه)

ریاست محترم [نام مرجع قضایی، مثلاً: شعبه هم عرض صادرکننده رای / دادگاه تجدیدنظر استان [نام استان]]

با سلام و احترام،

احتراماً اینجانب [نام و نام خانوادگی معترض]، فرزند [نام پدر]، کد ملی [شماره ملی]، به نشانی [آدرس کامل]، نسبت به دادنامه شماره [شماره دادنامه] مورخ [تاریخ دادنامه] صادره از شعبه [شماره شعبه] دادگاه خانواده [نام شهرستان] در پرونده کلاسه [شماره پرونده] که طی آن محکوم به [موضوع محکومیت، مثلاً: پرداخت کامل مهریه/ تعیین نفقه به میزان [مبلغ]] شده ام، درخواست [نوع اعتراض، مثلاً: واخواهی/ تجدیدنظرخواهی] خود را به شرح ذیل تقدیم می نمایم:

مشخصات طرف مقابل: [نام و نام خانوادگی طرف مقابل]، فرزند [نام پدر]، کد ملی [شماره ملی]، به نشانی [آدرس کامل].

موضوع: [واخواهی/ تجدیدنظرخواهی] از دادنامه صادره در دعوای [مهریه/ نفقه].

شرح اعتراض:
اینجانب نسبت به دادنامه شماره [شماره دادنامه] صادره در خصوص [موضوع، مثلاً: مهریه/ نفقه] اعتراض دارم. [اگر واخواهی است: دلیل عدم حضور اینجانب در جلسات دادرسی، [شرح دلیل، مثلاً: عدم ابلاغ صحیح اوراق/ عدم اطلاع از تاریخ جلسات] بود. اگر تجدیدنظرخواهی است: دادگاه محترم بدوی در صدور رای، به دلایل زیر توجه کافی ننموده است:]
1. عدم توجه به وضعیت مالی و معیشتی اینجانب: (مشابه بند ج ماده ۳۴۸ ق.آ.د.م) دادگاه در تعیین میزان [مهریه/نفقه]، به وضعیت مالی فعلی و توان پرداخت اینجانب توجه کافی نکرده است. [شرح دلایل، مثلاً: فیش حقوقی بنده به پیوست تقدیم می گردد که نشان دهنده درآمد محدود اینجانب است. همچنین، دارای [تعداد] فرزند تحت تکفل هستم و مسئولیت پرداخت [نوع بدهی، مثلاً: اقساط وام] را بر عهده دارم که امکان پرداخت مبلغ تعیین شده را از اینجانب سلب می نماید. اسناد مربوطه پیوست است].
2. مغایرت رای با موازین شرعی و قانونی (ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی / مواد ۱۱۰۷ و ۱۱۰۸ قانون مدنی): (مشابه بند ه ماده ۳۴۸ ق.آ.د.م) در خصوص [مهریه/ نفقه]، رای صادره با روح قانون حمایت خانواده و اصول عدالت و انصاف همخوانی ندارد. [توضیح دهید چگونه، مثلاً: مهریه به صورت عندالمطالبه و بدون در نظر گرفتن اعسار تعیین شده/ نفقه بیش از حد نیاز متعارف تعیین گردیده است].

خواسته:
با عنایت به مراتب فوق و دلایل [واخواهی/ تجدیدنظرخواهی] ذکر شده، از آن مقام محترم تقاضا دارم ضمن پذیرش [واخواهی/ تجدیدنظرخواهی] اینجانب و نقض دادنامه شماره [شماره دادنامه]، حکم شایسته بر [ذکر خواسته، مثلاً: تقسیط عادلانه مهریه/ تعیین نفقه به میزان متناسب با وضعیت مالی و عرف] را صادر فرمایید.

پیوست ها:
1. تصویر مصدق دادنامه
2. [مدارک مالی، مثلاً: فیش حقوقی، لیست بدهی ها]
3. [مدارک اثبات کننده عدم حضور (در واخواهی)]
4. تصویر کارت ملی

با احترام،
[نام و نام خانوادگی معترض]
[تاریخ]
امضا

---

نتیجه گیری

حق اعتراض به رای دادگاه، ستون فقرات یک نظام قضایی عادلانه است که به هر فرد فرصت می دهد تا از حقوق خود دفاع کند. همانطور که مشاهده شد، این حق به شیوه های گوناگون از جمله واخواهی، تجدیدنظرخواهی، فرجام خواهی و اعاده دادرسی قابل اعمال است. هر یک از این روش ها، دارای شرایط، مهلت ها و جهات قانونی خاص خود هستند که آگاهی و دقت در رعایت آن ها، نقش حیاتی در موفقیت اعتراض دارد. تنظیم یک لایحه اعتراض دقیق و مستدل، که با استناد به قوانین و با لحنی محترمانه نگاشته شده باشد، می تواند سرنوشت یک پرونده را تغییر دهد.

در این مسیر پیچیده و پرچالش، شاید بهترین تصمیم، مشاوره با یک وکیل متخصص باشد. وکلای دادگستری با دانش و تجربه خود، نه تنها در تنظیم لایحه اعتراض به رای دادگاه به شما یاری می رسانند، بلکه شما را در تمامی مراحل دادرسی راهنمایی کرده و از تضییع حقوق شما جلوگیری می کنند. به یاد داشته باشید که دفاع آگاهانه از حقوق قانونی، نه تنها حق شما، بلکه مسئولیت شما در برابر سرنوشت خود و خانواده تان است.