اشتباهات مدیریتی در حفاظت از بافت تاریخی «نصف‌جهان»/ هر نوع کاوشی باید با حضور باستان‌شناسان باشد

سوشال مگ اصفهان – لیلا جرکانی:کارشناسان میراث فرهنگی معتقدند،در تعامل نادرست میان مدیریت شهری و میراث فرهنگی اصفهان، از بافت تاریخی شهری اصفهان در طول دهه های اخیر، کمترین اثر به جای مانده است و با ادامه این روند دیگر چیزی از این بافت باقی نخواهد ماند.

از یک سو کاوش در برخی بافتهای باستانی اصفهان مانند «تپه اشرف» هر چند سال یک بار با هزاران اما و اگر انجام می شود و از سوی دیگر شاهد کم کاری میراث فرهنگی در هنگام کشف بافتهای باستانی مانند «کمرزرین» در تقابل با شهرداری هستیم، به نوعی که بسیاری از باستان شناسان به این روند معترض هستند و معتقدند در این نوع بافت ها اشیای تاریخی وجود دارد که مشخص نیست چه سرنوشتی پیدا می کند!

اکنون از خانه های تاریخی اصفهان به جز اندکی اثری باقی نمانده است، تونل معروف زیرزمینی اصفهان عملا دیگر وجود خارجی ندارد، تونلی که برخی باستان شناسان معتقدند از میدان امام علی تا خیابان عبدالرزاق و میرداماد و تا خمینی شهر امتداد داشته است، بخشی از آن در خانه های ساخت و ساز شده میراماد کشف شد و ادامه آن در شهرستان خمینی شهر هنگام ساخت رستوران سنتی در یکی از بافتهای تاریخی کشف شده است؛ کشفی که البته مسئولان خواستار عدم اطلاع رسانی رسانه ها در این ارتباط بودند!، پایه های کاخ جهان نما نیز در زمان مرحوم فریدون الله یاری در ابتدای خیابان چهارباغ عباسی کشف شد و وی در گفت و گو با خبرنگار سوشال مگ اعلام کرد که این کاخ بازسازی می شود اما اکنون تنها چمن زاری روی پایه های کاهگلی باقی مانده  است که هرس می شود و شیشه های محافظ کثیفی که توجه هر گردشگری را بر می انگیزد.

از انتخاب مسئول مالی به عنوان سرپرست تا انتخاب سرپرست های غیر بومی

به عقیده کارشناسان بخشی از مشکل از بی توجهی میراث فرهنگی اصفهان در برابر رفتارهای غیرمیراثی مدیریت شهری نشات گرفته است و البته اگر به یاد آوریم که از سه سال پیش تا همین چند ماه پیش اصفهان در حقیقت مدیر میراث فرهنگی نداشته و با سرپرست هایی اداره می شده است که حتی تحصیلات مرتبط یا دغدغه اصفهان نداشته اند؛ از انتخاب مسئول مالی به عنوان سرپرست گرفته تا انتخاب سرپرست های غیر بومی، این مسایل دور از انتظار نیست!

مسئولان از نماها و بناهای شاخص اصفهان مانند میدان نقش جهان غافل شدند و ساختمان بدقواره ارگ جهان نما در مقابل آن ظهور پیداکرد که حتی به تهدید سازمان یونسکو منجر شد،‌ از این موارد در اصفهان زیاد وجود دارد و همین امر سبب شد بافت تاریخی شهر اصفهان در طول چند دهه اخیر به نوعی منهدم شود

محسن جاوری باستان شناس در ارتباط با دغدغه های دوست داران میرث فرهنگی در از میان رفتن بافت تاریخی نصف جهان به سوشال مگ می گوید: بی مهری که به بافت تاریخی اصفهان در طول دوره های معاصر رخ داده است می توان در دو بخش بررسی کرد، از یک سو، افرادی که «میراث فرهنگی» این شهر را به دست گرفتند یا متخصص نبودند یا اگر تخصصی داشتند به شکل تک بُعدی عمل می کردند؛ به طور مثال یک سری نماها و بناهای شاخص اصفهان مانند میدان نقش جهان غافل شدند و ساختمان بدقواره ارگ جهان نما در مقابل آن ظهور پیداکرد که حتی به تهدید سازمان یونسکو منجر شد،‌ از این موارد در اصفهان زیاد وجود دارد و همین امر سبب شد بافت تاریخی شهر اصفهان در طول چند دهه اخیر به نوعی منهدم شود.

وی می افزاید: شما نگاه کنید به مدیریت شهری، میراث فرهنگی و حتی خود مردم شهر یزد به عنوان دوست داران میراث فرهنگی که چه خوب در این زمینه اقدام کردند و بافت شهرتاریخی خود را حفظ کردند اما متاسفانه بافت شهر اصفهان در حال نابودی است که از یک سو یک بخاطر عدم شایستگی مسئولان این شهر است؛ در سمت مقابل اصفهانی است که بیشترین خانه های تاریخی کشور را داشته است اما از آنها چیزی باقی نمانده است، ما چه در دست داریم، یک خیابان آقانجفی که شهرداری اصفهان به  ساخت آن می بالد اما کسی نیست بگوید چرا از ابتدا بافت تاریخی این محوطه را برای ساخت خیابان خراب کردید (که البته در دوره های قبلی رخ داده است) که اکنون بازسازی آن به شکل مصنوعی افتخارآفرین باشد؟!

آب بستن پای پی ساختمانها و بی اطلاعی از قوانین احیای بافت تاریخی

وی با اشاره به عامل دوم در تخریب بافت شهری تاکید می کند: پدیده چند فرهنگی که در شهر اصفهان رخ داده مسبب چنین فاجعه ای شده است؛ مردم به شکل ناآگاه نقش حمایتی را در پدیده چند فرهنگی ایفا کردند؛ به طور مثال برخی با نا آگاهی و با عدم تصور درباره متضرر شدن در صورت مشخص شدن تاریخی بودن خانه خود، به بناها و ساختمانهای خود آب بستند و یکی یکی آنها را تخریب کردند چراکه از قوانین احیای بافت یا خانه ای تاریخی بی اطلاع بودند.

این باستان شناس ادامه داد: نتیجه همه اینها غیر از امحاشدن و برای همیشه از بین رفتن بافت های تاریخی  نبوده است، اینجا دیگر نمی توان گفت که مسئولان شهر مقصر هستند بلکه یک اقدام غیر فرهنگی از سوی برخی مردم رخ داد تا به سود بیشتری برسند در صورتی که اشتباه بزرگی کردند چراکه اگر آن بناها حفظ می شد برای آنها و همچنین نصف جهان پول سازتر بود چیزی که اکنون در شهر یزد قابل مشاهده است، این فرهنگ سازی و اطلاع رسانی باید از جانب مسئولان شهری و میراث فرهنگی انجام شود و رسانه ها هم در این میان مسئولیت بسیار مهمی برعهده دارند.

بهشتی عضو هیئت علمی مرکز آموزش عالی میراث فرهنگی: شهر تاریخی اصفهان الان تبدیل شده به شهری که فقط فقط دارای آثار تاریخی است نه شهر تاریخی!

وی تاکید کرد: به هر حال قسمتی از جامعه شهر اصفهان مردم بودند که با بی فرهنگی به خطا رفته و در این دام افتادند و ـنچه نباید برسر این بافت شهر می آمد، این دو نکته مهمی که عامل شدند بافت تاریخی شهر اصفهان نابود شود را می توانم در سخن آقای بهشت که طی بازدید از شهر اصفهان و بحث ساختمان جهان نماداشتند بیان کنم که در عبارت زیبا و دقیقی گفتند «باعث تاسف است که شهر تاریخی اصفهان الان تبدیل شده به شهری که فقط فقط دارای آثار تاریخی است نه شهر تاریخی!»

جاوری تصریح کرد: به نظر من باید برای خانه های قدیمی که هنوز در شهر وجود دارد فکری کرد و اگر لازم است با صاحبان این خانه ها حتی کسانی که وارثان آن هستند جلساتی گذاشته شود و به هر نحوی که شده آنها را برای حفظ این بافت و این خانه ها آگاه کرد؛ هرچند اکنون برای اکثر مردم موضوع مملوس شده است که آثار تاریخی و خانه های قدیمی را تغییر کاربری دهند و کاربری مهمان پذیرهای بومگردی برای آنها تعریف شود.

کارشناسان معتقدند که همچنان اصفهان می تواند به عنوان یک شهر توریستی، سرنوشت خود را عوض کند و با این تغییر کاربری در حین اینکه بافت شهر تاریخی اصفهان را حفظ کنند سبب افزایش رونق صنعت توریسم نیز شود؛ بدین شکل می توانیم ضمن حفظ سود صاحبان بنا، موضوع کمبود اقامتگاه ها، رستوران، کافی شاپ های توریستی که در اصفهان وجود دارد را با روش احیای این خانه ها رفع کنیم.

۴۶